انجمن ایرانی مطالعات جهان

باسمه تعالی

نشست «روان شناسی زرد در عصر شبکه های اجتماعی» برگزار شد. چهل و پنجمین نشست کرسی یونسکو در فرهنگ و فضای مجازی؛ دو فضایی شدن جهان، در روز ۲۱ اسفند ۱۴۰۰ برگزار شد. تنها سخنران این نشست، عضو هیئت علمی گروه ارتباطات دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران، دکتر احسان شاه قاسمی، بود.

وی سخنرانی خود با عنوان روانشناسی زرد در عصر شبکه‌های اجتماعی را با اشاره به ارتباطات سلامت آغاز کرد و گفت: ارتباطات سلامت مسئله‌ای مهم بوده و جنبه‌های بسیاری دارد. شرکت‌هایی وجود دارند که خدمات سلامت ارائه می‌کنند. پزشک با شنیدن نشانه‌های بیماری، دارو تجویز می‌کند. سپس درمان تلفنی شکل گرفت. به‌طوری که بیمار می‌تواند با پزشک، حتی در کشوری دیگر، تماس بگیرد و پس از گفتن علائم بیماری خود، درمان شود. به موازات آن اتاق‌های درمان تلفنی شکل گرفتند. تماس‌های تلفنی ناشناس یاریگر افرادی بود که نمی‌خواستند روبروی پزشک بنشینند و از بیماری خود صحبت کنند.
سپس او با ورود به حوزه بحث اصلی خود در عصر فعلی یعنی عصر شبکه‌های اجتماعی گفت: عصر فعلی را می‌توان عصر رنج هم نامگذاری کرد. زمانی من به زندگی در جهان پیش از مدرن علاقه داشته و کتاب‌های زیادی در این زمینه مطالعه می‌کردم. طی مطالعات خود به این نکته پی بردم قبل از قرن بیستم، آمریکایی‌ها جزئیات باکیفیتی درباره زندگی مردم ایران قدیم نوشته‌اند. در حالیکه مورخان ایرانی به آن توجه نکرده‌اند. وی تاکید کرد: مردم قدیمی اگرچه زحمت بسیاری می‌کشیدند ولی خوشبخت بودند. هنگام هتک حرمت‌ها کسی خودکشی نمی‌کرد. ناامنی و گرسنگی و غیره مشکل همه بود. آنها رنج نمی‌کشیدند. به عقیده شاه قاسمی، در عصر فعلی اگرچه وجود مترو، تامین اجتماعی، و شبکه‌های اجتماعی ما را آسوده‌تر، عمر ما را بلندتر و گرسنگی و امنیت ما را حل کرده است ولی ما را خوشبخت نکرده‌اند.
به بیان وی امروزه در فضایی زندگی می‌کنیم که باید پول تولید کنیم. تحت فشار هستیم تا جوان و جذاب بمانیم. او تصریح کرد: این جذابیت، گفتمان‌های دینی را هم درگیر خود کرده است. مدرنیسم منطقی دارد که آن چنان فراگیر است که همه اقشار را در بر می‌گیرد.
او در مقدمه‌ای قبل از بیان تعریف روان‌شناسی زرد گفت: در عصر حاضر، ما در حال رنج کشیدن بوده و دائم به دنبال چیزی هستیم که ما را آرام کند. برای ایجاد آرامش هر چه از آگاهی پایین‌تری برخوردار باشیم بیشتر به سمت مواد مخدر و روان‌شناسی زرد کشیده می‌شویم. ما نیازمند شکل جدیدی از خدمات شبکه‌های اجتماعی شده‌ایم. بعضی خانواده‌ها از هم پاشیده شده و دیگر دوستی ندارند. وی تصریح کرد: امروزه وسیله‌ای به نام تلفن همراه قابلیت‌های بسیاری در اختیار ما می‌گذارد. ولی بعضی درست استفاده نکرده و از آن کسب درآمد می‌کنند. مشاوره امروزه بسیار ارزشمند شده است. شبکه‌های اجتماعی به ما کمک کرده‌اند به جای مراجعه به یک مشاور، در جریانی از مشاوره‌ها قرار بگیریم. و در آخر مشاور خوب را دنبال کنیم. ولی در اینجا مشکلی پیش می‌آید. این ما هستیم که با دنبال کردن پیج روانشناس زرد به او کمک می‌کنیم تا به روانشناس سلبریتی تبدیل شود. روان‌شناس زرد به روان‌شناسی گفته می‌شود که با گفتن مطالبی، قصد دارد مخاطبان خود را افزایش دهد.
وی ضمن اشاره به ویژگی‌های روان‌شناسان زرد گفت: آنها از گفتن حرف‌های تلخ پرهیز و کاربران زیادی را از این طریق جذب و کسب درآمد می‌کنند. ما تحت تاثیر محتویات آنها قرار می‌گیریم. یکی از کارهایی که روان‌شناسان زرد انجام می‌دهند این است که می‌گویند زندگی ما معمولی است. ما مثل خودت هستیم و به تو فخر نمی‌فروشیم. از کامنت‌ها نیز می‌توان متوجه شد که دنبال‌کنندگان نیز چنین هدفی را دنبال می‌کنند. آنها فقط به دلیل اینکه یک میلیون دنبال‌کننده دارند هزینه‌های کلانی برای مشاوره دریافت کرده و در همه مشکلات، مخاطب فرد را مقصر جلوه می‌دهند.
او ادامه داد: یکی از حوزه‌هایی که روان‌شناسان زرد در آن موفق عمل کردند، حوزه کودک است. روان‌شناسان کودک اغلب فمینیست هستند. اگرچه راهکار می‌دهند ولی خود نمی‌توانند از یک کودک نگهداری کنند. از جمله اینکه کودک را تنبیه نکنید؛ هنگام بوسیدن از او اجازه بگیرید؛ و به حریم خصوصی بچه ها احترام بگذارید. بنا به تاکید وی اگر چه گاهی محدودیت‌ها برای کودکان سازنده است ولی نباید اجازه داد اینگونه روان‌شناسی، کودکان را از ما بگیرد و کودکان بر علیه ما اقداماتی انجام دهند.
شاه قاسمی در بیان یکی دیگر از آموزش‌های روان‌شناسی زرد اظهار کرد: آنها به ما یاد می‌دهند چگونه جذاب باشیم. این حس در فرد به وجود می‌آید حالا که جذاب نیست پس باید رنج بکشد و ضررهایی بسیاری به افراد می‌رساند.
وی در بیان اینکه اینستاگرامی شدن جامعه، انفجاری در شهرت روان‌شناسان زرد ایجاد کرد گفت: به عقیده من فیلتر شدن تلگرام عملکرد اشتباهی بود. او در تفهیم نقطه‌نظر خود ادامه داد: وقتی می‌خواهیم مطلبی را بفهمیم ابتدا باید در ذهن تبدیل به مفاهیم شده و در آنجا ذخیره شود. کسی که با تلگرام کار می‌کند؛ یا رادیو گوش می‌دهد؛ و یا روزنامه می‌خواند ذهن او در حال ورزش است. برعکس کسی که تلویزیون می‌بیند و یا با اینستاگرام کار می‌کند مفاهیم در ذهنش تخیل و بعد ذخیره نمی‌شوند. زیرا آنها شبکه‌های تصویر پایه هستند.
او از دیگر تعلیمات روان‌شناسی زرد را خودشیفتگی عنوان کرد و گفت: اگرچه خودشیفتگی در حد طبیعی برای انسان سودمند است ولی وقتی از حد تعادل خارج شود، هم خود فرد آزار می‌بیند و هم دیگران را آزار می‌دهد. او در بیان چگونگی خودشیفته شدن کاربران گفت: روان‌شناسان زرد همیشه دیگری را مقصر ناکامی‌ها و اشتباهات فرد معرفی می‌کنند. افرادی که کاربر این صفحات زرد هستند خصلت عذرخواهی و اقرار کردن را از دست می‌دهند. به عقیده وی نباید اجازه دهیم این روان‌شناسان زرد با دریافت پول این موهبت‌های الهی را از ما بگیرند.
به اعتقاد وی مسئله دیگر، ایجاد مافیای روان‌شناسی و مافیای دامپزشکی در جامعه است. خودشیقتگی مردم را به سمت زندگی با حیوانات سوق می‌دهد. دیگر انسانی وجود ندارد که بتواند شما را تحمل کند. زوج‌ها انتظارات عجیبی از هم دارند. روان‌شناسان زرد می‌گویند هیچ کس لیاقت تو را ندارد. باید با حیوانات زندگی کنی و به این ترتیب مافیای دامپزشکی را تقویت و درآمدهای کلانی به دست می‌آورند. به اعتقاد وی انسان‌پنداری سگ ها اشتباه است. زیرا دو زیرساخت ارتباطی همکاری‌گرانه و یاری‌گرانه در آنها وجود ندارد. آنها قدرت تصور ندارند ولی روان‌شناسان زرد به این نکته اشاره نمی‌کنند. چون درآمد آنها کاهش می‌یابد.
به بیان شاه قاسمی مسئله دیگری که روان‌شناسان زرد بر آن تاکید دارند بحث الهیات مادی و انرژی است. او گفت: اگر چه تعداد دینداران در حال کاهش است ولی دینداری یک نیاز ذاتی است. دینداران بیشتر عمر می‌کنند و روان‌شناسان زرد با موفقیت در این حوزه فعال هستند. در اینجا ما با الهیات مادی روبرو هستیم. او ادامه داد: مورد آخر تاثیرپذیری از آنها در جامعه، فساد است. به عقیده وی یکی از دلایل بالا رفتن حجم تبادل مواد مخدر و وقوع جرایم خشن در کشور وجود روان‌شناسان زرد است. این سلبریتی‌های بی‌ارزش مالیات نمی‌دهند در حالی که یک استاد دانشگاه ۳۰ درصد از درآمد خود را باید مالیات بدهد.
وی در پایان تاکید کرد: باید به مردم یاد داد آموزه‌های روان‌شناسان زرد درمان درد شما نیستند. دستگاه‌های حکومتی توان برخورد با آنها را ندارند. زیرا امکان وقوع شورش در میان پیروان آنها زیاد است. برخورد با این صنعت ترسناک است ولی تا زمانی که ساکت باشیم ما هم جزئی از این صنعت خواهیم بود.