انجمن ایرانی مطالعات جهان

باسمه تعالی
 

نشست «مقدمه‌ای بر سوگیری‌های شناختی و نقش آن در ارزیابی نادرست در زندگی و پژوهش» برگزار شد.
 

چهل و ششمین نشست کرسی یونسکو با موضوع «مقدمه‌ای بر سوگیری‌های شناختی و نقش آن در ارزیابی نادرست در زندگی و پژوهش»، روز سه شنبه ۲۰ اردیبهشت سال ۱۴۰۱ برگزار شد. سخنران این نشست دکتر شاهو صبار، عضو هیئت علمی گروه مطالعات ایران، دانشکده مطالعات جهان دانشگاه تهران بود. وی به زبان ساده و ذکر مثال‌هایی که کمتر بعد پژوهشی و تحلیلی پیچیده دارند به توضیح این مسئله پرداخت و گفت: حتما تا به حال دیده‌اید که فردی عملی را انجام می‌دهد که اگر از فرد دیگری سر بزند از نظرش نامطلوب است. در واقع بنا به توضیح او افراد در ارزیابی‌های خود و دیگران از استانداردهای مختلفی پیروی می‌کنند. عملکرد موفق خود را ناشی از خردمندی و عملکرد ناموفق خود را به حساب شرایط، عدم اطلاع و شانس می‌داند. ولی در مورد دیگران عملکرد ناموفق را به حساب حماقت می‌گذارد.
وی تصریح کرد: روزانه دچار قضاوت‌هایی می‌شویم که شاید با عقل سلیم سازگار نباشد. سوگیری‌های جمعی از جمله کارکردهای ذهن ما هستند و در عامیانه‌ترین نگاه به زندگی با این مسئله درگیر هستیم. او تاکید کرد: در پژوهش‌های اخیر توانسته‌ایم آنها را کشف و تا حدی از آنها پرهیز کنیم. زیرا گاهی اثرات مخربی در بر دارند. این سوگیری‌ها باعث فریب ما می‌شوند. زیرا آسانترین فرد برای فریب، خودتان هستید. دروغ گفتن به دیگران اصلا کار راحتی نیست ولی هرکس به خودش راحت دروغ می‌گوید.
او ادامه داد: ساختار ذهن ما به طوری است تا متناسب با بقای خود کم‌هزینه‌ترین، پرسودترین و متناسب‌ترین نتیجه را بگیرد. در واقع مغز  اقتصاد شناختی دارد و نمی‌خواهد کمترین هزینه‌ای برای تفکر صرف کند تا به نتیجه برسد. مغز انرژی ندارد تا همه چیز را تحلیل کند. پس آنها را ساده می‌کند. ولی گاهی هم باعث تصادف و خطر می‌شود. به اعتقاد وی، سوگیری‌ها در برخی از ابعاد زندگی بیشتر و در برخی ابعاد کمتر موثر هستند. بنابراین تاکید کرد هنگام پژوهش، ازدواج، انتخاب شغل جدید و سرمایه‌گذاری خیلی باید مراقب سوگیری‌ها بود. زیرا سوگیری‌های شناختی ممکن است در تصمیم‌گیری ما نقش داشته باشند.
وی با اشاره به یکی از سوگیری‌های شناختی یعنی سوگیری تایید یا اثبات بر این نکته تاکید کرد که این نوع سوگیری از اهمیت بالاتری برخوردار بوده و امکان خطا در آن بیشتر است. او در تعریف این نوع از سوگیری گفت: ما همیشه تمایل داریم شواهدی را در نظر بگیریم که باورهای پیشین ما را اثبات می‌کند و ترجیح می‌دهیم آنهایی را که اثبات نمی‌کند یا خلاف آن را ثابت می‌کند فراموش کنیم. وی در پایان سخنان خود به توضیح سوگیری بازماندگی پرداخت و گفت: این سوگیری نیز زیر مجموعه سوگیری انتخاب است و به ذکر مثال‌هایی در این زمینه پرداخت.