انجمن ایرانی مطالعات جهان

باسمه تعالی

نشست «کودکان عصر دیجیتال: تأملی در میانجیگری والدین» برگزار شد.
چهل و هفتمین نشست کرسی یونسکو در فرهنگ و فضای مجازی؛ دو فضایی شدن جهان، در روز سه‌شنبه ۱۷ خرداد ۱۴۰۱ برگزار شد. سخنران این نشست، دکتری ارتباطات و عضو هیئت علمی گروه پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، دکتر معصومه تقی‌زادگان، بود.

او با نامیدن اینترنت به عنوان عضو جدید خانواده‌ها سخنان خود را آغاز کرد و گفت: گرچه فرزندپروری هیچ‌گاه آسان نبوده است ولی استفاده از شبکه‌های اجتماعی و بازی‌های آنلاین شرایط را پر چالش‌تر کرده و در این شرایط حفظ امنیت و ایمنی دیجیتال کودکان تبدیل به دغدغه عمومی شده است. وی ادامه داد: همیشه واکنش به یک رسانه جدید وجود داشته و راه‌حل‌های زیادی برای رسانه‌هراسی و دور نگه‌داشتن کودکان از اینترنت نیز اندیشیده شده است. به بیان وی آنلاین‌بودن واقعیت زندگی کودکان امروز است و آنها بومی دیجیتال هستند.
وی با اشاره به بحث سواد رسانه‌ای که در آن تلاش می‌شود با ارتقاء مهارت کودکان، آنها را از خطرات آنلاین محفوظ نگه داشت، مفهوم بین‌المللی دیگری به نام میانجیگری را مطرح کرد. او ادامه داد: میانجیگری به نقش مدیریت و تنظیم‌گری والدین در ارتباط فرزندانشان با رسانه می‌پردازد. میانجیگری موثر والدین به عنوان یکی از چندین اقدام مهم برای ارتقای استفاده ایمن و مسئولانۀ کودکان از اینترنت تلقی می‌شود. بنا به اظهارات وی، اینکه والدین از چه نوع راهبردهایی برای مدیریت استفاده می‌کنند در فرهنگ‌های مختلف فرق دارد. مثلاً عدم وجود محتوای نژادپرستانه که در برخی کشورها وجود دارد در ایران مطرح نمی‌شود. و مبحث میانجیگری حواس پرتی یا به بیان عامیانه دنبال نخود سیاه فرستادن فقط در ایران مطرح است.
تقی‌زادگان با اشاره به مثالی از میانجیگری به عنوان یک پارادایم در رشته مطالعات تلویزیونی گفت: در این مبحث یک نوع میانجیگری مطرح می‌شود. «میانجیگری فعال»، که هنگام استفاده کودک از تلویزیون، والدین می‌توانند میانجیگری مثبت و یا منفی و نقادانه داشته باشند. «میانجیگری محدودکننده» که در آن، زمان و شرایط استفاده توسط والدین محدود می‌شود و «استفاده مشترک» که مربوط به خانواده‌هایی است که والدین و در واقع کل خانواده مصارف اینترنتی بالایی دارند.  
وی در توضیح چگونگی میانجیگری والدین در ایران به دو پارادوکس اشاره کرد و گفت: پارادوکس اول «حفاظت در مقابل حقوق» باید طوری باشد تا به حریم خصوصی کودک آسیب وارد نشود و پارادوکس دوم «خطر آنلاین در مقابل آسیب آنلاین» است. بدین معنا که مواجه شدن با خطر برابر با آسیب نیست.
به عقیده وی ما باید راهبردهای خود را از رویکرد اجتناب از خطر، به سوی مدیریت خطر تغییر دهیم.  او با بیان نتایج پژوهش اخیر خود گفت: والدین ایرانی درک محدودی از خطر داشته و سن و جنس کودک ارتباط زیادی با نوع نگرش آنها دارد. وی در پاسخ به این سوال که والدین ایرانی چه راهبردهایی برای میانجیگری و تنظیم استفاده کودکانشان از اینترنت به کار می‌گیرند گفت: آنها راهبرد‌های محسوس یا فنی و نامحسوس یا غیرفنی را به کار می‌گیرند. محسوس یعنی راهکارهایی که از طریق گفتگو و بااطلاع کودک انجام می‌شود. و راهبرد‌های نامحسوس بدون اطلاع کودک اعمال می‌شود. و نیز ادامه داد: میانجیگری بی‌واسطه در خانواده‌هایی اتفاق می‌افتد که چند فرزند دارند. یعنی فرزند بزرگتر در مورد فرزند کوچکتر گزارش می‌دهد. گاهی، از سوالات و صحبت کودک هم می‌توان عملکرد کودک را بررسی کرد. سیاست گفتگو هم یکی از راهبردهای مورد استفاده والدین است. در مواردی هم استراتژی ترکیبی به کار گرفته می‌شود و مراودات و مکالمات کودک کنترل می‌شود. او با اشاره به برخی نرم‌افزارهای کاربردی برای کنترل اعمال کودک گفت: با این نرم‌افزارهای کاربردی بدون آسیب رساندن به کودک می‌توان بر اعمال وی کنترل داشت ولی در ایران به دلیل عدم آگاهی از وجود چنین نرم افزاری از آن استفاده نمی‌شود.
وی در پایان تأکید کرد: ناتوانی در والدگری ناشی از شکاف سواد دیجیتال والدین و فرزندان است و باعث به خطر افتادن امنیت و ایمنی فرزندان می‌شود. امروزه شاهد گسترش حوزه‌ی عملکرد کودکان هستیم و آنها باید بدانند در مقابل خطر چه باید بکنند. دیگر راهبرد حذف خطر، راهگشا نیست و ضروری است تا شرایط زیست آنلاین مناسبی برای فرزندان فراهم آوریم.