انجمن ایرانی مطالعات جهان

همایش یک روزه "بیداری اسلامی در جهان عرب" با شرکت صاحب نظران داخلی و خارجی و مشارکت " انجمن ایرانی مطالعات جهان"، "سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی" ، "مجمع صلح جهانی" و "دانشکده مطالعات جهان" روز یکشنبه هشتم اسفند ماه ۱۳۸۹در محل تالار حنانه این دانشکده برگزار گردید.

     در این نشست، سخنرانان در سه جلسه طی صبح و بعد ازظهر، وجوه مختلف تحولات جاری را برسنجیده و ابعاد، ریشه ها و پیامدهای این حرکت عظیم مردمی را مورد تجزیه و تحلیل قرار داده و آثار و نتایج آن و تاثیرات این خیزش بر جبهه پایداری و مقاومت را به بررسی نشستند. این همایش مورد استقبال مناسب اساتید و دانشگاهیان و اصحاب رسانه قرار گرفت.

   در ابتدا دکتر عاملی ریاست محترم دانشکده ضمن خیر مقدم به حضار به بیان علل ضرورت برپایی چنین همایشی در دانشکده مطالعات جهان پرداختند و سپس با اشاره به طرح موضوع بیداری اسلامی از سوی مقام معظم رهبری ، آن را مقدمه ای برای بیداری انسانی در غرب عنوان نمودند.رئیس دانشکده مطالعات جهان با اشاره به قیام های اخیر در جهان عرب اظهار داشت آیا انسان ذاتا موجودی قیام کننده است؟وی در پاسخ و توضیح این پرسش افزود: به نظر می رسد که انسان ذاتا موجودی آرامش طلب است و زمانی به قیام وادار می شود که نوعی بی توازنی و بی عدالتی پیرامونش را فرا گرفته باشد و چنین وضعیتی او را به عمل اعتراضی وامی دارد و در نقطه اوج ظلم دست به قیام می زند. دکتر عاملی ادامه داد: حال باید دید که علت قیام دسته جمعی چیست؟ زمانی که جامعه به وضعیتی می رسد که مناسب شأ‌ن انسانی نیست قیام شکل جمعی به خود می گیرد؛ زمانی که در واقع بی عدالتی «بودن و هستی انسانی و الهی» را نشانه می گیرد، مسئله فراگیر می شود و با یک نهضت جمعی مواجه می شویم.

     دکتر کمال هلباوی سخنگوی سابق اخوان المسلمین دیگر سخنران این همایش بود که با تشکر از دعوت مجدد وی به ایران به تشریح وقایع از منظر اخوان المسلمین و جایگاه این جنبش در میان کشورهای عرب پرداخت. دکتر الهباوی با اشاره به ادعای غربی ها در حمایت از دموکراسی گفت: حمایت غربی ها از دموکراسی دروغین است ما در اسلام شورا را داریم که احترام و کرامت همه را حفظ می‌کند. سخنگوی سابق جنبش اخوان المسلمین مصر با اشاره به فتوای برخی از علمای حکومتی در رابطه با حرام بودن اعتراض و انقلاب گفت: جنبش اخوان المسلمین مخالف این گونه فتواها است زیرا اعتراض حرام اعلام می‌شود ولی بی عدالتی حرام نیست.

    سخنران بعدی این همایش مدیر کمیسیون حقوق بشر اسلامی بود. مسعود شجره، با ذکر این نکته که افکار و سخنان امام خمینی(ره) در میان ملت‌های اسلامی زمزمه می‌شود، گفت: امروز مردم مصر، لیبی، الجزایر، بحرین و غیره سخنان امام را در شعارها و خواسته‌های خود بیان می‌کنند ، ملت‌های اسلامی در موقعیت کنونی این پیام امام(ره) که بزرگترین جهاد ایستادن در مقابل حکومت‌های ظالم است، دریافته‌اند. مدیر کمیسیون حقوق بشر اسلامی با بیان اینکه مردم غرب نباید از اسلام بترسند، عنوان کرد: آنها نباید اسلام را مساوی تروریسم بدانند، اسلامی که انسان‌ها را رهایی می‌بخشد و می‌خواهد انسان برده و بنده غرب نباشد، برای استکبار ترسناک است.

    محمد ایرانی سفیر سابق ایران در اردن سخنران بعدی بود که تاریخ مختصر روابط هیات حاکمه با آمریکا و اسرائیل را ذکر و نحوه تعامل دولت با مخالفانش طی سالهای گذشته را به تصویر کشید. سفیر پیشین کشورمان در اردن با اشاره به تحولات فعلی در اردن گفت: جریانات اخیر از ابتدای شروع در سه بخش جبهه امل اسلامی، سندیکاهای صنفی و احزاب چپ تقسیم می‌شدند. پیش از این هم معارضان اردنی به صورت کمرنگ و با مطالبات معیشتی و صنفی تظاهرات‌هایی را برگزار می‌کردند. اما اکنون علاوه بر مخالفان سنتی، جوانان هم وارد صحنه شدنده اند و اعتراضات مقطعی به اعتراضات مستمر تبدیل شده است و سقف مطالبات در سه رده اصلاحات اقتصادی، سیاسی و اجتماعی بود افزایش یافته است. امروز این سطح مطالبات از این مرحله هم افزایش یافته و وارد مورد خطاب قرار دادن دربار شده است و تظاهرکنندگان تعدیل اختیارات پادشاه را خواستار هستند.

    دکتر حمید احمدی آخرین سخنران نشست صبح بود که به بررسی سوابق جنبش های اسلامی در جهان عرب پرداخت. استاد دانشگاه تهران با اشاره به گرایش های مختلف در میان اسلامگرایان و تبیین ویژگی های اسلام‌گرایان میانه‌رو افزود: آنها موقعیت اجتماعی زیادی در میان مردم دارند و مبارزه مسالمت‌آمیز برای اجرای گام به گام شریعت اسلام استراتژی آنها است. احمدی با بیان اینکه در گذشته بسیاری از جنبش‌های اسلام‌گرا توسط حاکمان سرکوب می شد، اظهار داشت: امروز اسلام‌گرایان در عین داشتن استراتژی مشخص، با توجه به شرایط تاکتیک‌های مختلف انتخاب می‌کنند، زیرا تجربه تلخ سرکوب گروه‌های اسلام‌گرا آنها را محتاط و در عین حال به موفقیت روزافزون امیدوارتر کرده است.

       نشست دوم همایش بیداری اسلامی در جهان عرب بعد از ظهر و با سخنرانی دکتر احمد امیری، دکتر مجتبی رحماندوست، دکتر حسن عابدینی و محمد فرازمند برگزار شد.

دکتر احمد امیری، عضو شورای عالی امنیت ملی با اشاره به تحولات اخیر در خاورمیانه گفت: تبدیل اسلام به عنوان ایده حاکمیت که پیش از این توسط جمهوری اسلامی ایران مطرح شده بود از مهم ترین دلایل خیزش ملت ها در خاورمیانه است. وی با اشاره به تلاش دشمنان بر نشان دادن رویکرد غیراسلامی خیزش ملت های عرب افزود: برگزاری نماز و معرفی مساجد به عنوان کانون های قیام در کشورهای درگیر خیزش، خود گواه بر رویکرد اسلامی قیام هاست و یکی دیگر از افتخارات انقلاب است زیرا ایده ای را که ایران به مدت ۳۳ سال بر آن تأکید داشته امروز در حال فراگیر شدن در خاورمیانه است.

     دیگر سخنران این نشست مجتبی رحماندوست، دبیرکل جمعیت دفاع از ملت فلسطین بود. وی با بیان این که رژیم صهیونیستی از آینده منطقه به شدت ترسیده است، گفت: این رژیم تصور نمی‌کرد به سرعت این قیام‌ها در کشورهای مختلف اسلامی، کشورهای دیکتاتوریی که روابط نزدیکی با اسرائیل داشتند، گسترش یابد. وی با اشاره به اینکه ایمان مردم نسبت به سرنگونی رژیم‌های وابسته کشورشان سرمایه بزرگی است، اظهار داشت: مردم کشورهای اسلامی ایمان قاطع به سرنگونی رژیم‌های دیکتاتور خود دارند، سال‌ها سلطه دیکتاتورها بر ملت‌های مسلمان در طی سال‌های گذشته فراموش شده بود، اما امروز قیام‌های مردمی منسجم شده است.

     حسن عابدینی، مدیر پیشین شبکه العالم، با اشاره به تاثیر رسانه‌ها در تحولات اخیر گفت: رسانه‌ها در شکل‌گیری و استمرار دور تازه بیداری ملت‌های اسلامی نقش کانونی داشته و افزایش تاثیرگذاری رسانه‌های منطقه و کاهش نقش رسانه‌های فراملیتی از ویژگی‌های این مرحله است.

    آخرین سخنران نشست دوم محمد فرازمند، سفیر سابق ایران در بحرین بود. وی در با اشاره به قیام مردمی در بحرین اظهار داشت، در بحرین نیز ماننددیگر کشورهای عربی جوانان و مردم بحرین از رهبران معارض پیش رفته و حتی آنها راجلو زده‌اند، به گونه‌ای که در ابتدا رهبران معارض مواضع تندی علیه دولت به کارنمی‌بردند، اما پس از شبیخون دولت در سومین روز تظاهرات به مردم، سقف مطالبات افزایش پیدا کرد.

     نشست سوم با سخنرانی رئیس سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی آغاز شد. دکتر محمد باقر خرمشاد با تاکید بر اینکه با پیروزی یک ایدئولوژی در سرزمینی، آن ایده در سایر سرزمین‌های همسو که دارای فرهنگی نزدیک است منتشرمی‌شود، اظهار داشت: بدون در نظر گرفتن انقلاب اسلامی ایران، نمی توان آنچه امروز در جهان عرب رخ می‌دهد را تحلیل کرد. وی مقاومت های اسلامی درلبنان و فلسطین را برگرفته از انقلاب اسلامی دانست که سبب شکل‌گیری تحولات در جهان عرب شده است. در ادامه این نشست،

    محمدعلی مهتدی - کارشناس مسائل خاورمیانه - درباره خاورمیانه اسلامی و غرب اظهار کرد: اکنون یک سونامی در منطقه رخ داده است که در واقع صحنه‌ جدیدی از تاریخ را رقم زده که باگذشته بسیار متفاوت است. وی با اشاره به خاورمیانه اسلامی، گفت: هویت این منطقه اسلامی بوده و تمدن اسلامی در این منطقه رشد کرده و مردمان آن مسلمان هستند. مسئله هویت بسیار مهم است و در طول تاریخ افرادی مانند آتاترک و رضاخان تلاش کردندکه این هویت اسلامی را از بین ببرند. از سوی دیگر کشورهای عربی نیز تلاش کردند که هویت قومی عربی را به جای هویت اسلامی ترویج دهند، اما بعد از انقلاب اسلامی،بیداری اسلامی و اسلام‌گرایی آغاز شد.

  دکتر محمد‌علی آذرشب، استاد دانشگاه و مشاور وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی درباره به هم‌پیوستگی جهان عرب و ایران اظهار کرد، پدیده امروزی یک پدیده احیا و بیداری است. در واقع احیا هدف اسلام بوده و تمام کسانی که برای نجات ملت‌های اسلامی حرکت کرده‌اند،قیام‌های احیاگر را پیش برده‌اند. وی با بیان اینکه احیا یکی از مؤلفه‌های اسلامی است، ادامه داد: در واقع با انجام احیای اسلامی، فرهنگ اسلامی پویا شد و تمدن اسلامی به وجود آمد. نباید خود را مجزا از جهان اسلام دانست، باید روحیه تمدن اسلامی ایجاد شود، زیرا اگر بخواهیم با پرچم شیعه – ایرانی تعامل کنیم، در این صورت مشکلاتی به وجود می‌آید، به همین دلیل باید وحدت اسلامی ایجاد شود. وی افزود، در جهت به هم‌پیوستگی جهان عرب و ایران می‌توان به حضور سیدجمال وکواکبی در جهان عرب، نواب صفوی و آیت‌الله کاشانی در مصر و در نهایت حضور انقلاب اسلامی ایران در سودان و دیگر مناطق جهان عرب اشاره کرد.

     همچنین در ادامه این نشست، عبدالامیر نبوی،کارشناس مسائل خاورمیانه، درباره تحولات دنیا، ریشه‌ها و زمینه‌ها گفت: خاورمیانه عربی در دو ماه گذشته شاهد رویدادهای بسیار مهم بوده که نقطه عطفی را در حیات سیاسی و اجتماعی منطقه رقم زده است. اگرچه هر یک از این کشورها ویژگی‌های خاص اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی خود را دارند، اما به نظر می‌رسد وجه مشترک همه این ناآرامی‌های اخیر، انباشت نارضایتی از وضعیت سیاسی و اقتصادی حاکم در کنار افزایش سطح سواد و دسترسی به رسانه‌های جدید است.