نشست "چشم انداز تعاملات تجاری ایران و اروپا در پسابرجام: امکان سنجی استفاده از مولفه ی اتحادیه ی اروپا در الحاق ایران به سازمان تجارت جهانی" به همت انجمن ایرانی مطالعات جهان و انجمن علمی- دانشجویی مطالعات منطقه ای دانشکده ی حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، روز چهارشنبه ۲۶ آبانماه ۹۵ در تالار ملل دانشکده مطالعات جهان برگزار گردید.
در ابتدای این نشست دکتر جوادشعرباف؛ نایب رییس انجمن ایرانی مطالعات جهان، ضمن گرامی داشت حضور مهمانان، مختصرا به معرفی دانشکده مطالعات جهان پرداخت.
سپس دکتر سید داوود آقایی؛ عضو هیئت علمی دانشکده ی حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران به عنوان سخنران اول نشست، سخنرانی خود را با عنوان " اهمیت سازمان های بین المللی و منطقه ای در اقتصاد جهانی شده کنونی و همچنین موانع حقوقی پیوستن ایران به سازمان جهانی تجارت" آغاز نمود و گفت: هدف از پیوستن به سازمان جهانی تجارت، تسهیل تجارت از طریق ایجاد شرایط منصفانه ی رقابت است و تاکنون حدود ۱۶۴ کشور به عضویت این سازمان در آمده اند. و تعدادی از کشورها از جمله ایران، درانتظار پیوستن به این سازمان هستند.
وی سپس افزود: حذف موانع حقوقی جهت پیوستن به این سازمان از جمله وظایفکشورهای متقاضی عضویت، پیش از درخواست عضویت است. از این رو جمهوری اسلامی ایران باید بهاین شرایط توجه کند. پس باید یکسری بسترهای لازم جهت پیوستن و الحاق به این سازمان فراهم باشد. ازجمله ی موانع ایران جهت پیوستن به این سازمان: موانع حقوقی موجود در قانون اساسی، حقوق مالکیتفکری، قوانین ارزی، قوانین مالیاتی، قوانین گمرکی، صادرات و واردات است و تاکنون در این زمینه اقدامیشکل نگرفته است. و البته مهمترین اقدام در این خصوص، خصوصی سازی است و خصوصی سازی بهمعنای واقعی کلمه در ایران شکل نگرفته است. اگر دولت ایران می خواهد به ارتقای سطح تجارت بپردازدو در راستای رفاه جامعه قدم بردارد چاره ای جز این ندارد که به یکسری اصلاحات تن دهد. تاکید ایشانقبل از هرچیز بر بسترسازی و مقدمه چینی شرایط است. و به قول علما امر به شی، امر به لوازم آن است. وتا زمانی که ایران شرایط و لوازم پیوستن به سازمان جهانی تجارت را پیاده سازی نکرده است؛ صحبت ازعضویت آن بی فایده است.
سپس دکتر علی صباغیان؛ عضو هیئت علمی دانشکده ی حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران و سخنران دوم با محوریت موضوع “جایگاه و نحوه کار اتحادیه اروپا به عنوان یک عضو منطقه ای در سازمان جهانی تجارت" ارائه بحث نمود.
ایشان در ابتدا به ذکر نقش و جایگاه اتحادیه اروپا از منظر تجارت جهانی پرداخت و گفت: اتحادیه اروپا با داشتنمقام دوم در تجارت و صادرات کالا، مقام اول در تجارت خدمات، مقام دوم در واردات و تجارت خدماتبه نوعی بزرگترین قدرت تجاری دنیاست. با علم به این مطلب ضرورت بررسی روابط ایران و اتحادیه اروپاقبل از هرچیز احساس می شود.
وی سپس با بررسی تاریخچه شکل گیری و گسترش همگرایی در اتحادیه اروپا، به بررسی اولین سیاست شکل گرفته میان اعضای اتحادیه اروپا؛ با عنوان سیاست تجاری مشترکCCP, CTP پرداختند. و از آن به عنوان یک سیاست مشترک ارزش مدار یاد کردند. اتحادیه یاروپا که از سال ۲۰۰۴ خود را یک قدرت هنجاری می داند و معتقد است که یکی از وظایف آن پیشبرد ارزش های اروپایی است و معتقد است که می بایست که تمامی سیاست های تجاری خود را در قالب یکسری ارزشهای اروپایی پیش ببرد.
دکتر صباغیان سپس به سه بعد سیاست تجاری اتحادیه اروپا از جمله سیاست تجاری یک جانبه، دوجانبه و چندجانبه اشاره نمود. و از سیاست های مربوط به نظام عمومی ترجیحات ۱GSP استاندارد )حذف ۶۰ درصدتعرفه ها(، GSP + )واردات با ۶۶ در صد کمتر از تعرفه ی واقعی( و EBA )واردات همه چیز به غیر ازسلاح و بدون تعرفه ( به عنوان سیاست یکجانبه ی اتحادیه اروپا اشاره نمودند که این سیاست تنها درخصوص تعدادی از کشورها صدق می کند. سطح دوم یا روابط دوجانبه که نیز در اتحادیه ی اروپا بسیاربه چشم میخورد و یکی از این موارد TCA می باشد. در واقع اساس موافقتنامه های دو جانبه ی اتحادیهاروپا و ایران AA (Association Agreement) است که البته شکل آن به شدت تبعیض آمیز است و ازآن به عنوان مشروط سازی روابط یاد می شود.
از نظر ایشان بهترین جایی که ایران و اتحادیه اروپا میتوانند در آن با یکدیگر ارتباط برقرار کنند؛ مسیر چند جانبه و آن هم در چارچوب WTO است. این مسیربر خلاف مسیر روابط دوجانبه، کم هزینه تراست. و اگر ما واقعا بخواهیم تصمیم گیری کنیم بهتر است ازمسیر چند جانبه اقدام کنیم. تاکید ایشان بیشتر بر تقویت روابط چند جانبه با اتحادیه اروپاست چرا که باهزینه ی کمتری می توان به مقصد و هدف نهایی دست یافت.
سخنران سوم، آقای دکتر سعید خالوزاده؛ استاد دانشگاه و پژوهشگر ارشد مسائل اروپا در خصوص مسئله ی" الگوی اتحادیه اروپا جهت پیوستن به سازمان جهانی تجارت و گفتگوهای ایران با اتحادیه اروپا " صحبت نمود و گفت: بحث پیوستن به WTO اساسا یکی از موارد و مباحث بسیار مهم سیاست خارجیکشورهاست. و اصولا موافقتنامه های اتحادیه اروپا با سایر کشورها در چارچوب سازمان جهانی تجارت است و لذا برای کشورهایک مقدمه و یک تمرین است تا شرایط پیوستن به WTO فراهم شود.
وی سپس افزود: به طور خاص ایران تقریبا از ۲۵ سالپیش رسما درخواست امضای معاهده ی همکاری و تجارت داشته است. و مایل بوده است تا روابطش رااز این طریق نهادینه کند. و هدفش نیز بر این بود که روابطش تحت تاثیر مسائل جانبی قرار نگیرد. چرا کهعمدتا روابط ایران اتحادیه اروپا همواره تحت تاثیر مسائل سیاسی بوده است. بعدها و پس از گذشت سالها، در دوران گفتگوهای سازنده و فراگیر، سطح روابط ارتقاء یافت و شورای اتحادیه اروپا به عنوان مهمترین the Generalised System of Preferences (GSP) رکن تصمیم گیری و تصمیم سازی اجازه داد که مذاکرات تجاری با ایران پیش رود و این یک پیشرفتبزرگ بود. و همین مذاکرات مقدمه ی پیوستن ایران به سازمان بزرگ WTO بود.
پژوهشگر ارشد مسائل اروپا همچنین گفت: در خصوص مذاکرات بااتحادیه اروپا چهار دور گفتگوی فنی و تجاری در بروکسل و تهران پشت سر گذاشته شد. در دورانگفتگوهای سازنده و فراگیر بر خلاف دوران گفتگوهای انتقادی، ایران جهش بسیار بزرگی یافت به گونه ایکه ایران توانست به عضویت ناظر سازمان جهانی تجارت در آید.
از نظر ایشان بهترین زمان برای برداشتن گام های عملی در راستای پیوستن به این سازمان، دوران پسابرجام است که زمینه ها و بسترهای روابط میاناین دو کشور نسبت به زمان های دیگر بیشتر مهیا است. با توجه به صحبت های آقای دکتر خالوزاده و به عنوان رایزن فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در اتحادیه اروپا به نظر می رسد که ایشان به نقش رایزنی ومذاکرات بیش از هرچیز در عضویت ایران به WTO اهمیت می دهند.
سخنران چهارم، آقای دکتر اسفندیار امیدبخش؛ مدیر کل اداره روابط چندجانبه معاونت بین الملل اتاق بازرگانی ایران بود که با بحث پیرامون "فرصت ها و چالش های پیش روی ایران در رابطه با عضویت در سازمان جهانی تجارت: با نگاهی به اروپا" بحث خود را آغاز نمود.
مدیر کل اداره روابط چندجانبه معاونت بین الملل اتاق بازرگانی ایران سپس گفت: ما هنوز یک استراتژی مشخص برای توسعه ی مناسبات اقتصادی تجاری نداریم و دولتآقای روحانی هم نتوانسته اند که علی رغم گذشت بیش از ۲۰ سال درخواست عضویت ایران به WTO ،گام های مهم و عملی در این خصوص بردارد. نهادهایی همچون سازمان توسعه ی تجارت، سازمان سرمایهگذاری خارجی و حتی ستاد هماهنگی تجارت خارجی و ... هیچ کدام نتوانسته اند در این خصوص اقدامات لازمه را به انجام برسانند. جمهوری اسلامی ایران به معنای واقعی و برای اولین بار به دنبال ایجاد برقرایشکل آزاد روابط یا Free Trade می باشد. و تمامی موافقتنامه های آن با سایر کشورها در قالب تجارت ترجیحی بوده است. لذا ایران در ابتدا نیاز به یک چهارچوب کلان یا نقشه ی راه است. با نداشتن یک دستورالعمل در سیاست خارجی نمی توان راه خود را پیدا کرد.
دکتر امیدبخش همچنین گفت: برای برقراری روابط و مناسبات نیاز به چند سطح روابط است: ۱- دوجانبه ۲- منطقه ای ۳. چندجانبه،که البته در سطح چند جانبه به دلیل محدودیت سیاسی با WTO ایران نتوانست به این سازمانراه یابد. اما در سطح دو جانبه و منطقه ای ایران توانسته است با کشورهای عضو G۸ ،IC ، ECO موافقتنامهی تجارت ترجیحی داشته باشد.
وی همچنین گفت: با نگاهی دقیق به تاریخ مدرن ایران یعنی بعد از رضا شاه، میبینیم که اتحادیه اروپا همواره نقش تسریع دهندهرا در توسعه ی اقتصادی ایران داشته است. از این نظر در قطب بندی های توسعه، ایران در مدار توسعه یاروپا قرار دارد. و اگر ایران بخواهد این مدار را تغییر دهد و خود را وارد مسیر دیگری کند باید به دنبالیک آلترناتیو دیگری باشد. به عبارتی دیگر، ایران به عنوان یک کشور در حال توسعه باید به یک مجموعهی توسعه یافته گره بخورد. و برای اینکه یک اقتصاد ملی بخواد به اقتصاد جهانی پیوند بخورد تنها از دومسیر این امر امکان پذیر است: ۱- صادرات و واردات ۲- سرمایه گذاری خارجی.
دکتر امید بخش سپس افزود: صرف نظر از مباحث هسته ای و تحریم ها اروپا و در راس آن آلمان به خصوص در حوزه ی انتقال انرژیبه ایران، همواره در صدر قرار داشته است. بعد از برجام نیز بیانیه ی پارلمان اروپا با ۵۱ بند، که کل مناسبات خود را در چهارچوب مسائل سیاسی، فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی و حقوقی مشخص می سازد . علاوه برآن کمیته ی پارلمان اروپا نیز یک بیانیه ی ۱۱ ماده ای را ارائه داده است و بیشتر متمرکز بر مباحث تجارت است. مطالعه ی این بیانیه و مفاد این بندها می تواند ایران را تا حد بسیار زیادی با ذهنیت ۲۹ کشور اروپایی نسبت به ایران مشخص سازد.
دکتر امید بخش در پایان افزود: سازمان تجارت جهانی دو قطب اصلی دارد: ۱- اتحادیه اروپا ۲- آمریکا. در صورتی که این دو قدرت نتوانند اقدامی در این سازمان انجام دهند، عملا سایر کشورها نیز نمی توانند اقدامی کنند. و یکی ازمحورهایی که به جد دنبال می شود این است که ایران با کشورهای موازی مذاکراتی را در این راستا انجام دهد.
تاکید آقای دکتر امیدبخش- به عنوان کسی که سال ها در حوزه ی اجرایی و سیاستگذاری نقشآفرینی نموده است؛ و خود مذاکره کننده ارشد تعرفه ای با اتحادیه اروپا و چند کشور دیگر خاورمیانه بوده است،بر استراتژی و تعیین نقشه ی راه جهت پیوستن به سازمان جهانی تجارت است.
بخش پایانی همایش به پرسش های دانشجویان و اساتید حاضر در نشست اختصاص یافت که هر کدام از سخنرانان در حوزه موضوعی خود به سوالات پاسخ دادند.
در پایان همایش از طرف انجمن علمی – دانشجویی مطالعات منطقه ای به تمامی شرکت کنندگان گواهی حضور در همایش اعطا شد.
آلبوم عکس های این نشست
