انجمن ایرانی مطالعات جهان

جمعی از فرهیختگان و اساتید دانشکده مطالعات جهان طی مراسمی در روز شنبه ۱۹ خرداد ۱۳۹۷ در تالار ایران دانشکده مطالعات جهان، و با همکاری انجمن ایرانی مطالعات جهان، ضمن نقد و بررسی آثار ارزش‌مند دکتر امیرحسین ذکرگو، استاد وابسته بین‌الملل گروه مطالعات هند دانشکده مطالعات جهان، از آثار جدید ایشان رونمایی کردند.

در آغاز این مراسم دکتر فریبا افکاری، رئیس کتابخانه دانشکده مطالعات جهان، ضمن خیرمقدم به حاضران و آرزوی قبولی طاعات در ماه مبارک رمضان، از دکتر سید سعیدرضا عاملی، رئیس دانشکده مطالعات جهان، که بانی و حامی برگزاری چنین نشست‌هایی در دانشکده بوده‌اند تشکر و قدردانی کرد. دکتر افکاری در معرفی کتاب اخیر دکتر ذکرگو با عنوان من بهشت را دیده‌ام، این کتاب را گفتگویی لایه‌ای و عمیق دانست از ذهنی جستجوگر در تاریخ هنر، فلسفه و اساطیر بودایی و هندویی. رئیس کتابخانه دانشکده مطالعات جهان در معرفی دکتر ذکرگو، ایشان را صاحب تجربه‌های بسیار در کشورهای هند، مالزی و آمریکا خواند که در حوزه هندشناسی، هنرهای اسلامی، نسخه‌شناسی و مطالعات اسلامی بسیار حاذق است. دکتر ذکرگو سه بار موفق به طی جاده ابریشم شده است که حاصل این سفرها در کنار شناخت عمیق ایشان از اسطوره‌ها، هند، هنر و عرفان هندی در آثار ایشان منعکس شده است.

دکتر محمدرضا سعیدآبادی، مدیرگروه مطالعات جنوب و شرق آسیا و اقیانوسیه، نیز ضمن تشکر از دکتر عاملی در برگزاری چنین نشست‌هایی که امکان آشنایی با آثار علمی و پژوهشی را برای دانشجویان، استادان و جامعه علمی فراهم می‌آورد، انسان‌های خوشبخت را دارای دو خصیصه برشمرد: کسانی که کتاب‌های خوب دارند و کسانی که دوستان اهل کتاب‌اند. دکتر سعیدآبادی دانشکده مطالعات جهان را دارای هر دو خصیصه برشمرد و از اینکه اساتیدی چون دکتر ذکرگو امکان حضور در این دانشکده و القای انرژی و نیرویی جدید و پویا به آن را دارند ابراز خرسندی کرد.

سخنران نخست این نشست، دکتر احمد رضوان‌دوست، گفت: «در سیر تفکر دکتر ذکرگو در آثار هنری و فلسفی آنچه مدام در ذهنم طنین‌انداز می‌شود مصائب ذکرگوشدگی است.» دکتر رضوان‌دوست مسیر مطالعاتی دکتر ذکرگو را مسیری منحصربه‌فرد دانست که در عین شرقی‌بودن، در نقد و تفحص نیز به‌توازن رسیده است. به‌باور ایشان دکتر ذکرگو نه‌تنها اسطوره‌ای می‌اندیشد، بلکه به دفاع و نقد اسطوره‌ها نیز می‌پردازد. شناخت اساطیر و بررسی آن یک مقوله و اسطوره‌اندیشی نیز مقوله دیگری است که نگرشی جانکاه‌تر و عمیق‌تر می‌طلبد. دکتر رضوان‌دوست، در اسطوره‌شناسی دکتر ذکرگو را هم‌پای دکتر شایگان خطاب کرد. این استاد ادبیات فارسی، دکتر ذکرگو را پای‌بند به سنت‌ها دانست که تجربه‌های مختلف را به فرهنگ، و تجربه‌های فردی را به عرفان عملی تبدیل کرده است. دکتر رضوان‌دوست با استفاده از تعبیر «خداوند دکتر ذکرگو را در آغوش گرفته است» به‌نگرش جبرباوری دکتر ذکرگو در آثارشان اشاره کرد. به باور ایشان دکتر ذکرگو در خلق آثارش به‌صرف مخاطب دانشجو و پژوهشگر قلم نزده است، بلکه برای او راهی بوده است برای گذر از خود برای رسیدن به خود. در آثار امروزی که نگاه غرب‌گرایانه دارد، خواندن آثار دکتر ذکرگو با ویژگی بی‌زمانی‌بودن آن، خواننده را به چالشی جدید می‌کشاند؛ کندخوانی و عمیق‌خوانی را که در تعارض با دنیای امروز است، به‌قول نیچه «با خون خود خواندن» را برتر می‌داند.

دکتر حمیده مولایی، استادیار گروه مطالعات جنوب و شرق آسیا و اقیانوسیه، در معرفی اثر اخیر استاد با عنوان سه‌رساله حمزه فنصوری، مهم‌ترین نکته در این اثر ترجمه‌ای را شخصیت دکتر ذکرگو در جایگاه هندشناسی برجسته عنوان کرد که به درستی خلأ وجود چنین اثر ارزش‌مندی را برای فارسی‌زبانان در حوزه عرفان و ادبیات فارسی از نگاه مالایی‌ها درک کرده و آن را با نگاهی پژوهشگرانه و زبانی سلیس به فارسی برگردانده است. اهمیت این اثر با شناخت نویسنده آن، حمزه فنصوری دو چندان می‌شود. دکتر مولایی به نقل از دکتر العطاس، استاد دانشگاه سنگاپور، فنصوری را پدر ادبیات عرفان جهان مالایی خطاب کرد که با تسلط خود به زبان عربی، زبان فارسی و شناختی که از عرفان ایرانی داشت تصوف را وارد مالایی کرد. تولد عرفانی فنصوری که در تایلند به سبب آشنایی ایشان با عرفان ایرانی پدید آمد، وی را با شعرای بزرگ ادبیات فارسی، از جمله شبستری، عطار، جامی، و غزالی عجین کرد. فنصوری در اثر خود با ترکیب ادبیات عرفانی و احادیث، این اثر را در سه رساله گردآورده است. رساله نخست، اسرارالعارفین با حمد و ثنای خداوند و برشمردن هفت صفت او آغاز می‌شود: حیات، علم و جلوه‌ها معلوم، اراده و افعال محکوم، قدرت تمام، کلام، سمیع، بصیر بر حلال و حرام. رساله دوم، شراب‌العاشقین در هفت باب به اصول شریعت، طریقت، جلوه‌های خداوند، اهمیت عشق و شکر داشتن اختصاص دارد. در رساله سوم که کوتاه‌ترین رساله است، بیشتر به ذکر اشعار شعرا و عرفا پرداخته است.

دکتر صدرالدین موسوی جشنی، استادیار گروه مطالعات هند دانشکده، از سه عامل در پرورش استادانی چون دکتر ذکرگو در هند نام برد: بعد آکادمیک، اقتصادی، و اجتماعی جامعه هند. نگرش آکادمیک در هند میراث بریتانیاست که هندی‌ها با تلاش خود آن را برای توسعه اقتصادی و اجتماعی کشور هند به‌کارگرفتند و امروز پنجمین اقتصاد جهان شده‌اند. در هند در کنار دانشگاه، نظام کالج وجود دارد که فرصت لازم برای کسب دانش را در دوردست‌های هند برای علاقه‌مندان فراهم آورده است. دانشگاه‌های هند از آخرین دستاوردهای جهان بهینه استفاده می‌کنند. تسلط دانشجویان این کشور به زبان انگلیسی، برگزاری سمینارهای بین‌المللی با دعوت از دانشمندان سراسر دنیا، نشر مجلات علمی معتبر و پیوند دانشگاه با صنعت از دیگر عوامل موفقیت این کشور در بعد آکادمیک است. این کشور در توسعه اقتصادی خود با عملکرد مناسب اجتماعی، زیربنایی را برای تمامی اقشار پدید آورد که صرفاً کالاهای هندی مصرف کنند. دولت و ملت در کنار هم و با هم ساختار اجتماعی هند را با چهار رویکرد قناعت، صبر، حمایت از کالاهای داخلی، و ساختار اداری منظم پایه‌گذاری کردند. به باور دکتر موسوی، گرچه دکتر ذکرگو محصول پرورش در چنین محیطی است، اما ذکرگوشدن امری است دشوار.

دکتر امیرحسین ذکرگو، با شنیدن سخنرانی‌های این سه سخنران با عبارت «الحمدالله» سخنرانی خود را آغاز کرد. تعبیر استاد از این عبارت در مفهوم ستایش شایسته پرودگار است، آثار خود را زاده نقش خداوند و یاورانی دانست که در کنار داشته‌است؛ انسان‌هایی که تحول‌ پدیدآوردند. به بیان ایشان «برای احوال خویش تحقیق می‌کنم تا بیش از همه خود هدایت شوم.» ایشان خداوند را برای داشتن سلامت، توان تفکر، توان بیان، پدر و مادر و همسری همراه شکر کرد. جبرباوری به تعبیر ایشان نشأت‌گرفته از خودخواهی در انسان است، خودخواهی پسندیده نه نکوهیده. همه انسان‌های بزرگ به‌دنبال به‌کمال‌رساندن و تبلور استعدادهای خدادادی خود بوده‌اند و دیگران از مازاد این تبلور بهره‌‌مند شده‌اند. دکتر ذکرگو کتاب، من بهشت را دیده‌ام را نه حاصل پژوهش، بلکه زندگی‌نامه خود عنوان کرد که با سفر جاده ابریشم ایشان در سال ۱۹۹۶ آغاز شد. ایشان در وصف این سفر به‌همراه فرزند خود صدرا گفت: «کمکم کرد تا خودم را بیشتر بشناسم.» دکتر ذکرگو در ادامه نشست به خواندن مقدمه کتاب من بهشت را دیده‌ام و شعری از اشعار خود پرداخت.

در این نشست که همسر و پسر دکتر ذکرگو نیز حضور داشتند، دکتر ماندانا برکشلی، همسر دکتر ذکرگو و نسخه‌شناس برجسته، به ذکر ابعاد مختلف دکتر ذکرگو در شعر، هنر نقاشی، و عرفان پرداخت که دکتر ذکرگو با آن‌ها زندگی می‌کند. ایشان روح دکتر ذکرگو را روحی دائم در تلاطم دانست که یک‌جانشین نیست. دکتر برکشلی افزود: «من این روح در پرواز را پذیرفتم و به آن اجازه پرواز دادم. در کنار این تجربه، خود نیز رشد کردم. یکی از نعمت‌های خداوند این بود که در کنار ایشان باشم و بتوانم این مسیر را طی کنم و رشد کنم.»

دکتر صدرا ذکرگو، فرزند استاد ذکرگو نیز که دکتری نسخه‌شناسی، با تخصص مرکب دارد، همراهی با پدر را در سفر جاده ابریشم سفری سرنوشت‌ساز عنوان کرد که «در ۱۳ سالگی احساس کردم دیگر بزرگ شده‌ام.»

در ادامه نشست در پرسش و پاسخ حضار، دکتر مازیار مظفری، استادیار گروه مطالعات هند دانشکده، بر خلأ منابع عرفانی ایرانی در جنوب‌شرق آسیا تأکید دوباره کرد و از نگاه پدرانه دکتر ذکرگو در کلاس و با دانشجویان تمجید و ایشان را «سرمایه‌ای ملی» خطاب کرد.

در خاتمه نشست دکتر سید سعیدرضا عاملی، رئیس دانشکده مطالعات جهان، گفت نشست رونمایی از کتاب‌های دکتر ذکرگو هم ذکرگو شد و فضای یادخدا و نام خدا شد. نخ تسبیح کارهای دکتر ذکر گو هستی‌شناسی است که گاه در هندشناسی نمود پیدا کرده و گاه در آثار عرفای جهان اسلام تجلی پیدا کرده است. هند با تنوع فرهنگی، زبانی و قومی خود که از میراث پنج‌هزار ساله تمدنی برخوردار است و حضور هشتصد ساله زبان فارسی در این کشور، بستر تمدنی دشواری است که سرآمد این حوزه‌شدن امری دشوار است. دکتر عاملی هستی را در معرض و اراده خدا و چنبره الهی دانست که امور آن نه جبر است و نه اختیار و همین که انسان با اشتیاق دانش‌پژوهشی می‌کند، یعنی بستر جهان را معرض اختیار انسان می‌داند. دکتر عاملی با انتقاد از کمرنگ‌شدن نقش الگویی معلم برای شاگرد در دنیای امروز، عمق نگاه، صبر، علم و معرفت را شایسته معلمی دانست و افزود: «هدف همه ما کسب تجربه و گزیده‌بینی است که میانبر این مسیر را جهان‌شناسی به‌بارمی‌نشاند.» ایشان با نقل حدیثی از مولای متقیان امام علی (ع)، که «در سرمای زندگی مردم یخ کردم و در گرمای زندگی مردم سوختم»، سوختن و یافتن از تاریخ را مقوله‌ای دانستند که در کارهای علمی دکتر ذکرگو تجلی یافته است. دکتر عاملی تأکید کرد که جهان‌شناسی برای جامعه ایرانی آثار گران‌بهایی دارد و موجب می‌شود جمهوری اسلامی ایران در مسیر توسعه و پیشرفت جامع قرارگیرد و از خطاها پرهیز و از تجربه‌های مثبت و راه‌گشا بهره‌مند شود.

در اختتامیه نشست، حاضران با حضور در کتابخانه دانشکده مطالعات جهان از آثار جدید استاد رونمایی کردند. همچنین، با اختصاص میزی به فرهنگستان هنر در کتابخانه دانشکده، آثار استاد با ۳۵ درصد تخفیف به علاقه‌مندان عرضه شد. از جمله آثار منتشرشده دکتر ذکرگو عبارت است از سه رساله اسرارالعارفین، شراب‌العاشقین، المنتهی، به‌همراهی لیلا حاجی‌مهدی‌تاجر (۱۳۹۷)، من بهشت را دیده‌ام، تأملاتی در فلسفه هنرهای غربی، شرقی و اسلامی، به‌همراهی زهرا زواریان (۱۳۹۶)، نمادشناسی هنر شرق (۵): رمزشناسی حالات دست و بدن در هنرهای بودایی و هندویی (۱۳۹۶)، اسطوره‌شناسی و هنر هند (۱۳۹۴)، نمادشناسی هنر شرق (۴): ایزادان آب و آبزیان اساطیری (۱۳۹۴)، نمادشناسی هنر شرق (۳):پرنده‌های اساطیری در هنرهای بودایی و هندویی (۱۳۹۳)، فلسفه هنر مسیحی و شرقی (چاپ سوم ۱۳۹۳)، نمادشناسی هنر شرق (۲): مار در هنرهای بودایی و هندویی (۱۳۹۱)، مبانی سنتی هنر و زندگی، تأملی در کتاب رقص شیوا (۱۳۹۰)، نمادشناسی هنر شرق (۱): فیل در شمایل‌های هندویی و بودایی (۱۳۸۸)، مقدمه‌ای بر هنر هند (۱۳۸۲)، اسرار اساطیر هند، خدایان ودایی (۱۳۷۷).

همچنین، دکتر ذکرگو دفتر یادبود دانشکده را نیز با قلم و خط خوش خویش مزین کردند.

آلبوم عکس های این برنامه