انجمن ایرانی مطالعات جهان

کارگاه آموزشی «انتشار دسترسی آزاد: عدالت در دانش آزاد» به مناسبت هفته بین‌المللی دسترسی آزاد و در راستای جنبش جهانی دسترسی آزاد یونسکو، در روز دوشنبه ۲۹ مهر ماه در تالار ایران دانشکده مطالعات جهان برگزار شد.

سخنران این کارگاه با هدف ترویج دانش آزاد و ارتقای جنبش دسترسی آزاد علیرضا صالحی‌نژاد، پژوهشگر مرکز پژوهشی سیاست‌های فضای مجازی دانشگاه تهران، سفیر مرکز علم آزاد، و دبیر‌مسئول دایرکتوری مجلات دسترسی آزاد بود.

در این کارگاه موضوعاتی شامل فرایندهای ارتباطات علمی، تاریخچه انتشار علمی، پدیده بحران نشریات و دلایل و عواقب آن، دانش آزاد، انواع علم آزاد، اهمیت دسترسی آزاد، دسترسی آزاد سبز و طلایی، پروانه‌ها و ابزارهای حق تکثیر کریتیو کامنز، سیاست‌های به اشتراک‌گذاری مقالات، منابع مالی انتشار دسترسی آزاد، و راه‌های ترویج دسترسی آزاد بررسی شد.

رواج اینترنت و فناوری اطلاعات به ظهور جنبش دسترسی آزاد در قالب دوره‌های آزاد انبوه برخط، نشریات، کتب، داده‌ها، آرشیو و مخازن دسترسی آزاد انجامید.

صالحی‌نژاد خاطرنشان کرد که ۴۶ پژوهش از ۷۰ پژوهش بررسی شده دلالت بر افزایش استناد مقالات دسترسی آزاد دارد. همچنین، هم‌اکنون ۴۳۶۳۱۶۸ مقاله از ۱۳۸۴۸ مجله در دایرکتوری مجلات دسترسی آزاد نمایه شده است، که در ۴۲۹۱۱۶۲ مقاله از پروانه‌های کریتیو کامنز استفاده شده است.

شایان ذکر است که اکثر مجله‌های علمی دانشگاهی فارسی و انگلیسی در ایران به‌صورت دسترسی آزاد منتشر می‌شود، هر چند این کار غالباً بدون توجه به مفهوم و جنبه‌های حقوقی دسترسی آزاد صورت می‌گیرد. همچنین، در راستای قانون انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات در ایران، سامانه انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات در خرداد ۱۳۹۶ راه‌اندازی شد که مشمول بیش از ۶۵۰ دستگاه و مؤسسه می‌شود و تاکنون بیش از ۱۰۰۰۰ درخواست شهروندان در این سامانه ثبت شده است.

در پایان کیفیت و اعتبار مجلات دسترسی آزاد بررسی شد، و ژورنال «لنست گلوبال هلث» با ضریب تأثیر ۱۵٫۸۷۳ و پذیرش نهایی کمتر از ۶ درصد مقالات ارسالی به‌عنوان نمونه‌ای از مجلات معتبر دسترسی آزاد مطرح شد.

این کارگاه به‌همت «کرسی یونسکو در فضای مجازی و فرهنگ» و با همکاری دانشکده مطالعات جهان دانشگاه تهران و مشارکت «مرکز پژوهشی سیاست‌های فضای مجازی»، «انجمن ایرانی مطالعات جهان»، «کرسی ارتباطات علم و فناوری یونسکو»، «کرسی یونسکو در آموزش و یادگیری الکترونیکی»، «انجمن بین‌المللی ارتباطات سلامت»، «مندلی»، «مرکز علم آزاد»، و «فیگشر» برگزار شد.