دومین همایش بین‌المللی مطالعات هند، در روز شنبه اول خرداد ۱۴۰۳ در دانشکده مطالعات جهان (دانشگاه تهران) برگزار شد.
در مراسم افتتاحیه این همایش، پس از تلاوت آیاتی از کلام‌الله مجید و پخش سرود ملی هند و جمهوری اسلامی ایران، و قرائت فاتحه برای شهدای خدمت، کلیپی از سفر وزیر شهید امور خارجه، دکتر حسین امیرعبدالهیان به هند، به گرامیداشت یاد این شهید خدمت و از اساتید دانشکده مطالعات جهان، پخش شد.
سپس، دکتر حشمت‌السادات معینی‌فر، دبیر علمی همایش، با اشاره به استقبال خوب اساتید، دانشجویان و پژوهشگران از این همایش گفت: «۱۳۰ چکیده در دبیرخانه همایش دریافت شد که از این بین، کمیته علمی به ۳۵ چکیده برای ارائه شفاهی و به بیش از ۲۰ چکیده در قالب پوستر، پذیرش داد. چکیده‌های پذیرفته‌شده در ۷ نشست به دو زبان فارسی و انگلیسی در موضوع‌های متنوعی ازجمله سیاست، ادبیات، فرهنگ و علوم اجتماعی تنظیم شده است و مرجعی غنی برای تقویت روابط ایران و هند خواهد بود». وی همچنین از کلیه دست اندرکاران همایش، از جمله دبیر اجرایی، دکتر مازیار مظفری، و دکتر حمیده مولایی، دکتر توحید اسدی و دانشجویان رشته مطالعات هند به خاطر زحماتشان در برگزاری این رویداد تقدیر و تشکر کرد.
دومین سخنران مراسم افتتاحیه، دکتر سعیدرضا عاملی، رئیس دانشکده مطالعات جهان، بود که ضمن تشکر از خانم دکتر معینی‌فر و سایر دست‌اندرکاران و دانشجویان مطالعات هند گفت: آنان با هم‌دلی و هم‌فکری پایه‌هایی اصلی برگزاری همایش بودند و از نشاط و شادابی لازم برای برگزاری مراسم‌های مختلف مطالعات هند برخوردار هستند.
دکتر عاملی سپس در توصیف سرزمین هند با سابقه تمدنی هزاران ساله گفت: سابقه روابط ایران و هند هم‌زمان با ایجاد این سرزمین به ۳۰۰۰ سال قبل از میلاد باز می‌گردد. از جمله شاخص‌های مهم در رتبه بندی کشورهای جهان می توان به جایگاه هند در رتبه هفتم جهان از لحاظ وسعت با ۳ میلیون و چهارصد هزار کیلومتر، جایگاه چهارم جهان از لحاظ اقتصادی و درآمد ناخالص ملی حدود سه و نیم تریلیون دلار، و شاخص مهم جمعیتی با یک میلیارد و ۴۰۰ میلیون نفر که اولین رتبه را در جهان دارد،اشاره کرد.
بنا به اظهارات وی، نرخ رشد ۴.۱ درصدی جمعیت هند امر مهمی است که در کنار رشد ۸ درصدی اقتصاد این کشور ظرفیت بزرگی را برای آن به ارمغان آورده است. ولی با این حال، با نگاهی به درآمد سرانه هند، حدود ۲۵۰۰ دلار، ۳۴ درصد از جمعیت هند از وضعیت مناسب اقتصادی برخوردار نیستند و در واقع جامعه فقیر محسوب می‌شوند. او ابراز امیدواری کرد این کشور با داشتن جایگاه اقتصاد چهارمی جهان، ظرفیت خوبی برای بهبود زندگی مردم فراهم نماید.
دکتر عاملی پافشاری هند بر حفظ روابط با ایران را علی‌رغم فشارهای اخیر بر این کشور برای برهم زدن این روابط ستود و با اشاره به قدمت روابط دو کشور آن را به ۴ دوره تاریخی تقسیم کرد. سپس در توضیح هر دوره گفت: دوره اول قبل از ظهور اسلام در ایران در سال ۶۴۲ قبل از میلاد شکل گرفت. البته در دوره باستان خویشاوندی نژادی بین مردم ایران و هند و خاستگاه مشترک بین مهاجران ایران و هند شکل گرفته و تا الان نیز ادامه دارد. کوچ بزرگ آریایی‌ها به این منطقه اتفاق افتاد و مردم این دو کشور به زبانی نزدیک به هم سخن می‌گفتند. گفته می‌شود مردم هند به زبان هند و ایرانی تکلم می‌کردند.
وی اضافه کرد: کتاب مقدس هندوها نیز به کتاب اوستا بسیار نزدیک بود. در آثار باستانی دو کشور نشانه‌هایی از ارتباطات آنها با تمدن ایرانی وجود دارد. آثاری در کیش و شوش کشف شده است که بیانگر ارتباط نزدیک دو تمدن حتی در حوزه معماری است. برای مثال آشوکا نخستین امپراطور هند از سبک معماری هخامنشیان به ویژه داریوش برای ساخت کتیبه‌های خود استفاده کرده است و تا قبل از او هیچ کتیبه‌ای در هند دیده نشده است. به لحاظ دینی هم ایران و هند بر هم تاثیرگذار بوده‌اند. به‌طوری‌که در ایران آیین بودایی از چند دهه قبل از میلاد و تا پس از ورود مسلمانان به ایران پیروانی داشته است. تعاملات علمی مربوط به تاسیس جندی‌شاپور در سال ۱۹۷۵ سال قبل باز می‌گردد که پزشکان هندی در این دانشگاه تدریس می‌کردند.
دوره دوم مربوط به پس از ورود اسلام به ایران و استعمار هند توسط انگلیس در سال ۱۸۵۷ است. او توضیح داد: در اواسط قرن ۷ میلادی با ورود مسلمانان به ایران و سقوط پادشاه ساسانی تعدادی از زرتشتیان ایران در غرب هند ساکن شدند که به عنوان پارسیان شناخته شده و یکی از عوامل نزدیکی دو کشور محسوب می‌شوند. در قرن ۱۶ میلادی مغول‌ها در هند به قدرت رسیدند و تا ورود انگلیسی‌ها حکومت هند را در دست داشتند. در این دوران، هند روابط نزدیکی با حکومت صفویان داشت. همایون دوم فرمانروای مغول در هند از شیرشاه سوری شکست خورد و به ایران گریخت. او با کمک نظامی شاه طهماسب صفوی به همراه جمعیت زیادی از نخبگان ایرانی به هندوستان بازگشت. در این دوران بسیاری از شاعران، نویسندگان، دانشمندان، و شیوخ به هند رفتند و نقش بزرگی در ارتباطات دو کشور داشتند.
او عرفان تلفیقی و عرفان هندویی و اسلامی را از جمله اشتراکات فرهنگی ایران و هند عنوان کرد که زمینه مشترکی برای تفاهم به وجود آورد و تصوف نیز گاهی در فهم متقابل میان مردم هند و ایران موثر بود. از جمله نقاط اشتراک بین مسلمانان هند و ایران به بیان وی این است که از نظر هر دو وجود الهی اساس و شالوده همه موجودات است که خود را به صورت جان متجلی ساخته است. تجلی یافتن خدا در همه عرصه‌ها وجه مشترک نگاه مسلمانان دو کشور است.
او روزنامه‌نگاری را دارای قدمت طولانی در هند دانست که میراثی از همکاری ایران و هند در شکل‌گیری جام جهان‌نما است. همچنین مرآت‌الاخبار و شمس‌الاخبار، در کلکته به زبان فارسی در این دوره منتشر شدند.
رئیس دانشکده مطالعات جهان به دانشجویان مطالعات هند توصیه کرد در مورد ابوریحان بیرونی، شخصیت هندشناس، بیشتر تحقیق کنند. بیرونی آثار زیادی در دوره غزنویان از خود به‌جا گذاشته و علوم روز، ریاضی، و نجوم را با تعاملات خود با هندی‌ها آموخته بود. وی سپس برخی کتاب‌های ابوریحان نظیر تحقیق ماللهند، مذهب و نجوم در هند و دیگر آثار را نام برد و گفت: در این دوره اهمیت نسخه‌های خطی در حیدرآباد را نیز نباید فراموش کرد.
دوره سوم روابط ایران و هند در دوره استعمار هند از سال ۱۸۵۷ تا ۱۹۴۱ بود که انگلیسی‌ها در واقع واسط روابط دو کشور بودند. در آن دوران، انگلیسی‌ها جایگاه زبان فارسی و تمدن ایران در هند را از بین بردند و سعی کردند انقطاع تاریخی بین ایران و هند به وجود آورند. مواجهه هند با دو دوره انقلاب اسلامی مثبت بود. چون انقلاب اسلامی ایران یک جریان مردمی بود و دولت هند خیلی زود آن را به رسمیت شناخت و روابط خوبی با ایران برقرار کرد. در آن دوران ایران نیز از پیمان سنتو که بر علیه توسعه نظام اتحاد جماهیر شوروی بود خارج و وارد پیمان عدم تعهد شد که شرایط بهتری را برای روابط با هند فراهم کرد.
او در پایان خاطرنشان کرد که ظرفیت‌های بزرگی در حوزه گردشگری و تعاملات علمی بین فرهنگی نیز فراهم شده است. سپس سخنان خود را با بیتی از بیدل دهلوی به پایان برد.
پیوستگی به حق ز دو عالم بریدن است/ دیدار دوست، هستی خود را ندیدن است
در ادامه مراسم افتتاحیه، آقای بلرام شکلا، رایزن فرهنگی هند در ایران، ضمن سلام و خیر مقدم به حضار دومین همایش بین‌المللی ایران و هند از همکاری با دانشکده مطالعات جهان در برگزاری این همایش ابراز خرسندی کرد. وی ابتدا به قرائت پیام سفیر هند پرداخت که به علت شرکت در مراسم ترحیم رئیس جمهور فقید و هیات همراه وی، در مراسم افتتاحیه همایش حاضر نبود. فایل پیام قرائت شده در لینک زیر در دسترس است:
https://www.aparat.com/v/nfj۳aih
وی سپس با قرائت ابیاتی از ملک‌الشعرای بهار سخنان خود را به پایان رساند:
هند و ایران برادران همند زبده نسل آریا و چمند
صاحب همتند و جود و سخا زان به هر جا عزیز و محترمند
هر دو بالا تبار و صاحب فضل هر دو عالی مقام و محتشمند
سخنران بعدی مراسم، رئیس اتاق بازرگانی مشترک ایران و هند، آقای ابراهیم جمیلی، ضمن تشکر از دانشکده مطالعات جهان که هند را موضوع این همایش قرار داد، به این دلیل که برای اولین بار اتاق ایران و هند در برگزاری همایش مطالعات هند مشارکت داشتهاند ابراز خرسندی کرد. او اذعان داشت علاوه بر دیدگاه اقتصادی، در بخش فرهنگ نیز ارتباطات چند هزار ساله میان ایران و هند وجود دارد. وی خاطر نشان کرد: اقتصاد بدون فرهنگ قابل توجه نخواهد بود. یکی از عواملی که می‌تواند فرهنگ دو کشور را به هم پیوند بزند اقتصاد است. اقتصاد همیشه نقش موثری در همه کشورها داشته است.
به بیان وی، ایران با سایر کشورهای همسایه و حوزه خلیج فارس کالاهای مشترک رقابتی بسیاری دارد و این نوع رقابت‌ها گاهی باعث دوری کشورها از یکدیگر می‌شوند. ولی هند جزء کشورهایی است که کالای رقابتی با ایران ندارد. ایران و هند هر دو کشور کالاهایی را تولید می‌کنند که مورد نیاز طرف مقابل است. منطقه چابهار هم منطقه‌ای برای ایجاد زمینه مشترک اقتصادی خواهد بود.
او از برگزاری همایشی در اتاق بازرگانی در خرداد ماه ۱۴۰۳ خبر داد که در مورد چگونگی افزایش مبادلات اقتصادی ایران و هند است واز دانشجویان برای شرکت در این همایش و ارائه نقطه نظرات خود دعوت و تاکید کرد: دست همه کسانی که بتوانند به مبادلات ایران و هند کمک کنند به گرمی می‌فشاریم. او از تلاش اتاق بازرگانی برای حضور فعال در نمایشگاه‌های واقع در هند خبر داد و به افراد علاقه‌مند نوید داد اتاق بازرگانی در این راه به آنها کمک خواهد کرد.
وی برگزاری همایش مطالعات هند را فصل جدیدی از همکاری با هند و دریافت راهکار دانست و گفت: ما در زمینه فنی همکاری نزدیکی با دانشگاه تهران داشته‌ایم و توافق همکاری دیگری نیز به آن اضافه می‌شود. به عقیده وی سفارت نیز از این همکاری حمایت خواهد کرد. او دانشگاه را چه در زمینه فنی و چه فرهنگی محور توسعه و محل تلاقی فرهنگ و اقتصاد توصیف کرد.
جمیلی بهتر دانست زمینه‌های همکاری به طور تخصصی در یک کمیته فنی بررسی شود. سپس ادامه داد: اتاق بازرگانی هند می‌تواند در زمینه انتشار نشریات هم کمک کند و با برنامه‌ریزی مناسب می توان در کنار تولید مقاله در جهت عملیاتی شدن آنها گام برداشت.
وی ابراز امیدواری کرد با یافتن دلیل کاهش تعداد ایرانیان علاقه‌مند به تحصیل در کشور هند در سال‌های اخیر، در حوزه تولید و پژوهش فناوری اطلاعات دو کشور بتوانیم ارتباط نزدیکی داشته باشیم، همچنین در اعزام هیات‌ها و پذیرش آنها همکاری لازم به عمل آید. رئیس اتاق بازرگانی ایران و هند در پایان از خانم دکتر معینی‌فر خواست برگزاری همایش‌ها به صورت دوطرفه اطلاع‌رسانی شود و از دانشجویان علاقه‌مند برای حضور در کمیته‌ها و ارائه برنامه‌ها و پیشنهادها خود دعوت به عمل آورد.
آخرین سخنران مراسم افتتاحیه، دکتر امیرحسین ذکرگو، استاد مدعو مطالعات هند، ضمن سلام و ابراز خرسندی از حضور در همایش، به چهار محور کلی پرداخت و آنها را اینطور برشمرد: ۱_ الویت حق بر منافع. ۲_ حقوق خویشاوندی. ۳_ تفاوت وطن‌پرستی و ملی‌گرایی. ۴_ اهمیت نگاه به هویت تمدنی.
وی در توضیح این چهار محور گفت: یکی از گرفتاری‌های امروز جهان این است که کلمه منافع دارای ارج و قرب بسیاری شده است. یعنی کشورها در صورت داشتن قدرت به خود اجازه می‌دهند هنگام احساس خطر در منافع شخصی، انسانی را به قتل برسانند یا حقی را زیر پا بگذارند. او ابراز تاسف کرد که این فرهنگ در حال گسترش است و تبعیت کشورهای بیشتری از آن را شاهد هستیم. آنها توجه نمی‌کنند که منافع باید با حق در ارتباط باشد وگرنه دوامی نخواهد داشت و صلح جهانی به خطر می‌افتد.
او رابطه دو کشور ایران و هند را بسان رابطه خویشاوندی توصیف کرد و گفت: خویشاوندان نسبت به هم ملایم رفتار می‌کنند و رویکرد آنها در قبال خویشاوندان با غریبه‌ها متفاوت است. بنا به اظهارات وی، امام محمد غزالی در کتاب احیالدین نوشته است برادران هشت حق نسبت به یکدیگر دارند و یکی از آنها دفاع از حق برادر حتی در غیبت او و رسیدگی به امور خانواده برادر در هنگام عسر و حرج است. او توضیح داد: در اینجا حق با منافع در تضاد است.
به عقیده وی، ایران و هند نیز به دلیل نسبت خویشاوندی بهتر است در محافل بزرگ نسبت به یکدیگر اهمیت قائل شوند. اگرچه به طور معمول رسم بر این است برای حفظ منافع لحظه‌ای باید طرفدار قدرت بود ولی آن با حقوق خویشاوندی سازگاری ندارد.
به بیان دکتر ذکرگو، معنای وطن‌پرستی در اینجا پرستیدن نیست و ربطی به نیایش ندارد. بلکه به معنای پرستاری و مواظبت از وطن و خانواده است. ولی ملی‌گرایی و دولت-ملت یک مفهوم جدید و به معنای برتری ملت من از ملت دیگر است. به عقیده وی، نوعی تکبر بیمارگونه در این معنا وجود دارد که می‌تواند به فاشیسم تبدیل شود. «من بهترم» تا به آنجا پیش خواهد رفت که اگر یک خارجی وارد کشور ما شود به خود اجازه دهیم او را از بین ببریم.
وی در پایان تاکید کرد: ما و ملت هند خویشاوندیم. تاریخ مشترک داریم و اقتصاد سیاست و همه روابط را باید بر اساس آن بنا کنیم. یادمان باشد هویت ایرانی هویت فرهنگی است که شامل شبه قاره هند، آسیای میانه، عثمانی، و ترکیه است. هند نیز به معنای شبه قاره است و به جنوب شرق آسیا گسترش می‌یابد و به گستره تاریخی بزرگی اشاره دارد.
پس از مراسم افتتاحیه، نشست‌های همایش به صورت موازی به دو زبان فارسی و انگلیسی به شرح زیر برگزار شد:
نشست ۱: تالار حنانه
مدیر نشست: دکتر بهاره سازمند
بررسی علل تحول در ماهیت سیاست خارجی هند در غرب آسیا در دوران نارندا مودی
دکتر طیبه واعظی
تاثیر توافقنامه هند با اتحادیه تجارت آزاد اروپا بر سیاست تجاری و جایگاه اقتصادی این کشور
دکتر علی صباغیان و آقای راج دیپ سینگ
موضع راهبردی هند در کریدور هند-خاورمیانه-اروپای‌شرقی
دکتر سیروس فیضی و خانم مریم ایران‌نژاد
هند و آسه‌آن؛ از سیاست نگاه به شرق تا اتحاد استراتژیک
دکتر بهاره سازمند
Session ۲: Melal Hall
Chair: Dr. Mandana Tishehyar
Revisiting Mahatma Gandhi National Rural Employment Guarantee Act: Workfare and Policy Making in India
Dr. Heshmat Sadat Moinifar; Mr. Amir Mohsen Shahsharghi
The Future of Iran-India Energy Cooperation in the Post-COVID World: A Comprehensive Analysis
Dr. Mohsin Shaikh; Ms. Fatemeh Khalili
India’s Approach to Human Rights and Interactions with the European Union (۲۰۱۴-۲۰۲۳)
Dr. Farideh Mohammadalipour
Strategic Changes in the Indo-Iran Relations (۲۰۰۰-۲۰۲۳)
Dr. Mandana Tishehyar
نشست ۳: تالار حنانه
مدیر نشست: دکتر فریبا افکاری
جامعه شناسی ظهور معنویت های مدرن در هند
دکتر کریم تفضلی
درآمدی بر ارتباط میان نگارگری ایران در دوران صفوی و مکتب نقاشی مغولان هند
دکتر الناز دستیاری و دکتر ادهم ضرغام
دیپلماسی فرهنگی ایران و هند از مجرای ریشه‌های مشترک صنایع دستی
دکتر نسرین کاظمی
اقتصاد سیاسی اشغال عراق (۲۰۰۳) از دیدگاه «اعجاز احمد» متفکر هندی
دکتر روح‌اله کهن‌هوش‌نژاد
بررسی جایگاه و فعالیت‌های انجمن‌های ایرانی در بمبئی در دوران قاجار بر پایه اسناد موجود در مرکز اسناد وزارت امور خارجه
دکتر فریبا افکاری
Session ۴: Melal Hall
Chair: Dr. Hamideh Molaei
India’s Gulf Migration: The Making of a Collective Social Identity at Home and Destinations
Dr. Divya Balan
Navigating Bilateral Relations: The Strategic Imperative of Smart Power in Iranian-Indian Dynamics
Dr. Maziar Mozaffari Falarti
The Quest for Fairness: Skin-Lightening Practices in India
Ms. Citra Hennida and Rizky Sugianto Putri
Breaking Barriers: Women’s Role in Shaping Modern Indian Culture
Ms. Parisa Ehteshamnia
An Exploratory Look at Iran-India Current Relations: Recent Viewpoints About Iran in the Eyes of Indian Media
Dr. Hamideh Molaei
Session ۵: Hannaneh Hall
Chair: Dr. Hanifeh Rigi
Women Prime Ministers in the Indian Subcontinent: A Comparative Analysis and Survey of Historical Trends
Prof. Nasrin Mosaffa
Constructing Colonial Feminism: British Women’s Narrative of Power and Agency in India
Dr. Zeinab Ghasemi Tari
Israel Studies in Indian Universities: Academic Contact as Israel Advocacy
Dr. Elham Kadkhodaee
A Post-Colonial Reflection on the Indo-Caribbean Diaspora
Dr. Elaheh Nourigholamizadeh
US as a Third Wheel in Iran-India Relation: A Conceptual Framework
Dr. Hamed Askari
India’s Foreign Policy in The Emerging World Order
Dr. Hanifeh Rigi
Sassion ۶: Melal Hall
Chair: Dr. Hamideh Molaei
Iranian Studies in India; Trends, Significance, and its Role in the Development of Iran-India Relations
Mr. Farzan Safari Sabet and Ms. Monir Azizi
Reel Life Realities: Exploring the Socio-Cultural Impact of Fictional Television Productions in India
Dr. Saurav Chattopadhyay
Unveiling Gender Bias in the Indian Gaming Industry: By Men, For Men? Towards an Inclusive Ecosystem
Ms. Khushi Khan and Ms. Sahar Hossein Babaei
Tradition and Modernity in Contemporary India and Iran
Mr. Syed Saqib Abbas
Shia Islam and Iranian Cultural Impacts on Indian Culture and Language
Dr. Yahya Jahangiri and Dr. Laxman Sing
Session ۷: Iran Hall
Chair: Dr. Tohid Asadi
Unveiling Historical and Mythological Layers: An Analysis of Hey Ram
Ms. Fargol Aliakbar
The Economic Impacts of the Dowry System in India
Ms. Nikta Emamjomeh
A Study of India’s Cultural Diplomacy During the Prime Ministership of Narendra Modi
Ms. Fateme Abedi
The Impact of Indianness on Rishi Sunak’s Political Career
Mr. Iman Vosoughian Ibrahimi
Bharat Caste-based Political Order
Mr. Salar Karjalian
India’s Attitude towards BRICS Member States
Ms. Samin Soltani and Ms. Shirin Khoshabi
Representation of The Types and Causes of Domestic Violence and Victim’s Strategies in Indian and Iranian Cinema: Case Study of “Thappad” and “Mali Va Rahhaye Narafteash”
Ms. Fatemeh Fazli
India’s Economic Trade Relations with BRICS Members Under Modi’s Policy in The Case of FTA
Mr. Mohammad Amin Karimi Kaha