با همکاری مؤسسه مطالعات آمریکای شمالی و اروپا و انجمن ایرانی مطالعات جهان، نشست معرفی و نقد کتاب تاریخ مذهبی اروپا، با حضور دکتر محمدجواد محمدی، مترجم اثر و استادیار گروه مطالعات فرانسه دانشکده مطالعات جهان، دکتر روح‌الله حسینی، استادیار گروه مطالعات فرانسه و رئیس مؤسسه مطالعات آمریکای شمالی و اروپا، و سید مسعود رضوی، پژوهشگر، نویسنده و کارشناس حوزه فعالیت فرهنگی در روز دوشنبه ۲۳ مهر ۱۳۹۷ در تالار حنانه دانشکده مطالعات جهان برگزار شد.

کتاب تاریخ مذهبی اروپا نوشته پاتریسیا بریِل، و با ترجمه و تحقیق دکتر محمدجواد محمدی از فرانسه به فارسی، توسط انتشارات اطلاعات در سال ۱۳۹۶ با شماره شابک ۳-۰۸۵-۴۳۵-۶۰۰-۹۷۸ در ۶۲۴ صفحه در قطع وزیری و با جلد گالینگور به چاپ رسیده است. اثر پس از مقدمه مترجم و مقدمه نویسنده، با بیانی موجز و روان به بیان تاریخ مذهبی اروپا از قرن اول میلادی تا قرن بیستم می‌پردازد. مقدمه نویسنده و هر فصل به گاه‌شماری نویسنده و یادداشت‌های مترجم برای خوانندگان فارسی‌زبان و تصاویر منتخب وی از نقاشی‌ها و آثار هنری برجسته و مربوط به آن قرن با چاپ رنگی ختم می‌شود. در انتهای اثر علاوه بر بیست نقشه مربوط، سه نمایه اشخاص، جای‌ها و کتاب‌ها، تنظیم شده است.

در ابتدای نشست، دکتر حسینی، این اثر را منبع مفیدی برای مطالعات حوزه اروپا و حتی جهان معرفی کرد. دکتر حسینی با ذکر این مطلب که تصاویر تاریخی اثر به مداقه و زحمت بسیار مترجم در جستجو و گزینش آن، به‌همراه یادداشت‌های مترجم به اثر افزوده شده است، این کار را بسیار فراتر از ترجمه خواند و وجه تحقیقی اثر ترجمه‌شده را ستود. وی در معرفی اهمیت و ضرورت اثر، به ذکر بخشی از مقدمه مترجم پرداخت: «مطالعه این اثر قطعاً در افزایش آگاهی ما نسبت به فرهنگ باختر مؤثر و سودمند خواهد بود؛ زیرا شناخت دین در یک جامعه، عمیق‌ترین لایه‌های فکری و فرهنگی آن جامعه را بر ما آشکار می‌سازد. از طرف دیگر، می‌دانیم جهان شرق و به‌ویژه دنیای اسلام در دو سده اخیر، رابطه‌ای پیچیده و مبهم با مغرب‌زمین برقرار ساخته و اغلب بین تعامل یا تقابل سرگردان بوده است. شناخت غرب علاوه‌بر اینکه در تعیین نوع و چگونگی این رابطه راهگشا خواهد بود، به خودشناسی و هویت‌یابی جوامع شرقی و اسلامی نیز کمک خواهد کرد. خود را در آینه دیگران دین و پیراستن، برخاسته از فرهنگ قرآنی است. قرآن کریم دست‌کم در سیزده آیه، مؤمنان را به سیر و سفر در زمین و پند آموختن دعوت می‌کند. کتاب حاضر سیر و سفری آگاهی‌بخش و تجربه‌افزا در تاریخ است.»

دکتر محمدی، سخنان خود را با بیان این مطلب آغاز کرد که در همه رشته‌ها ماده تحقیق را در اختیار دارند، اما در تاریخ با موضوعی سروکار داریم که دیگر نیست و دستیابی به آن موضوع کار دشواری است، چون منابع تاریخی محدود و غالباً نیز گزینشی است و از طرفی، محدودیت مکانی دارد؛ مکان‌هایی که هرگز ندیده‌ایم، در حالی که وقایع با عوامل فرهنگی و اجتماعی آن جامعه پیوند عمیقی دارد. دکتر محمدی افزود: «یافتن آن نخی که این وقایع را به‌هم مرتبط کند، کار دشواری است و تاریخ‌نگاری هنری است که برقراری ارتباط میان وقایع را ممکن می‌سازد.»

مترجم اثر افزود محور این کتاب هویت مسیحی و مذهبی صرفاً اروپاست و بر این اساس تحولات، خاستگاه و سوگیری‌های آینده اروپا را بررسی می‌کند. اثر حالت منقطع ندارد و در پیوندی منطقی حرکت می‌کند. دکتر محمدی مزید دیگر این اثر را مختصر و روان بودن آن برشمرد و گفت: «نگاه درون‌مذهبی ندارد؛ گاه انتقادی است و عینی و بافاصله.» وی نویسنده اثر را فردی محقق خواند که در این حوزه پژوهش جدی داشته است.

دکتر محمدی در ترجمه اثر بر حفظ روان‌بودن متن اصلی تأکید کرد و در خصوص تصاویر افزوده شده به اثر گفت: «از میان ۲ تا ۳ هزار تابلوی مذهبی بر پایه خالق اثر، موضوع، تاریخ، و مکان فعلی تابلو دست به انتخاب زدم که شش ماه کار چاپ اثر را به تعویق انداخت.» وی انگیزه خود را در افزودن یادداشت در انتهای هر فصل، ضرورت توضیح برخی موارد به خوانندگان فارسی برای درک بهتر مطالب عنوان کرد. وی با یاد از استاد ابوالحسن نجفی، کار ترجمه خود را متأثر از تعالیم استاد در درس ترجمه دانست.

آقای رضوی، که این اثر را به دقت مطالعه کرده و سه مقاله از آن به چاپ رسانده‌اند، سخنرانی خود را در دو بخش ارائه کرد. بخشی به معرفی اثر و ویژگی‌های آن اختصاص داشت و در بخشی دیگر به تاریخ‌نگاری ادیان و مذاهب در ایران و سابقه و اهمیت آن پرداخت.

وی در ابتدای سخنرانی خود گفت این اثر تاریخ ادیان و تاریخ مذاهب نیست، بلکه تاریخ مذهبی اروپاست با ادوار مختلف آن. در اروپا، در دوره‌ای فلسفه توفق داشته و در دوره‌ای دیگر نظامی‌گری و امروز علم و فناوری. وی با تأکید بر اینکه تمرکز مسحیت بیشتر در اروپا بوده و تحولات بسیاری را سپری کرده است، افزود منابع بسیاری در این حوزه در اروپا تدوین شده است و بر تاریخ دیگر نقاط جهان تأثیرگذار بوده‌اند.

رضوی با انتقاد از این امر که در زبان فارسی کتاب‌های مهم در این زمینه محدود است، این اثر ارزش‌مند را به دلیل نگاه منسجم به تحولات در اروپا ستود، به‌خصوص که در آن مواجهه ادیان با دیگر نقاط جهان نیز بررسی شده است. وی افزود الزامات عصر جدید در این کتاب به‌خوبی لحاظ شده و با نگارش پژوهانه در ادیان از بیرون به آن نگاه کرده است نه از درون.

در انتهای نشست مترجم و سخنران به سؤال‌های حضار پاسخ گفتند.

آلبوم عکس های این جلسه