نشست «نگاه واقعی- مجازی به مسئله تفکر مهندسی در معماری و شهرسازی ایران» برگزار شد

| تاریخ ارسال: 1401/3/5 |

نشست «نگاه واقعی- مجازی به مسئله تفکر مهندسی در معماری و شهرسازی ایران» برگزار شد

چهل و نهمین نشست کرسی یونسکو در فرهنگ و فضای مجازی؛ دو فضایی شدن جهان، در روز سه‌شنبه ۱۴ تیر ۱۴۰۱ برگزار شد. سخنران این نشست، عضو هیئت علمی و رئیس موسسه پژوهشی معماری شیخ بهایی، دکتر بابک داریوش، بود.
او سخنرانی خود را با ذکر مقدمه‌ای آغاز کرد و گفت: تفکر با رویکرد مهندسی، نگاهی عینی و کالبدی به حل مسئله است و بر سرعت انجام کار و بهره‌وری در معنای کمی آن تأکید دارد. وی بر اساس تجارب مطالعاتی خود در این زمینه، تفکر مهندسی در معماری و شهرسازی ایران را موضوعی نامطلوب ارزیابی کرد و ادامه داد: ایران از جمله پنج کشور مهم در عرصه تولید فارغ‌التحصیلان مهندسی است و به بیان وی اگرچه آنها باعث موفقیت‌های چشمگیری در ایران شده‌اند ولی در مورد رشته‌های معماری و شهرسازی که هم به رشته علوم انسانی، هم فنی و هم زیبایی‌شناسی مربوط می‌شود به مشکل بر‌خورد کرده‌ایم. او دلیل آن را وجود تفکر غالب جامعه ایرانی در حوزه مهندسی دانست که حوزه‌های دیگر را تحت‌الشعاع خود قرار می‌دهد. وی تأکید کرد: کشورهای پیشرفته هم با این مشکل روبرو بوده و به دنبال راه‌حل‌هایی بوده‌اند.
او افزود: دانش مهندسی جدید به دنبال پدیده جهانی‌شدن وارد ایران شده است. ویژگی‌های آن مردم‌داری، درونگرایی، خودبسندگی، نیارش و پرهیز از بیهودگی است. وی در مروری بر تجربیات جهانی گفت: جوامع غربی متوجه شدند که نبود رشته‌های علوم انسانی در برنامۀ رشته‌های مهندسی، دانشجویان را برای کار در اجتماع و انجام مسئولیت‌های شهروندی آماده نمی‌کند و افرادی کارآمد نیستند. در نتیجه مهندسان مجبور به گذراندن مجموعه دروس علوم انسانی شدند. وی سپس به بیان بیانیه هیئت اعتبارگذاری مهندسی فناوری ABET آمریکا در این زمینه پرداخت.
دکتر داریوش با نام بردن تعدادی از اندیشمندان علوم انسانی و اجتماعی ایران به ذکر تجربه‌های آنها پرداخت و گفت: مثلاً دکتر عاملی تأکید دارد مهندسین باید علاوه بر ریاضیات و علوم با مهارت‌های خلاقانه نیز آشنایی داشته باشند. همچنین وی معتقد است یکی از شاخصه‌های ارزیابی مهندسان میزان آشنایی آنها با اقتصاد، جامعه و مسائل اجتماعی است. سپس اضافه کرد: بزرگان فرهنگی کشور به درستی مسئله را تشخیص داده و در نظامنامه پیوست فرهنگی طرح‌های مهم و کلان کشور در شورای عالی انقلاب فرهنگی مصوبه‌ای به تصویب رسیده است. ولی کماکان به عنوان قانون و سند اصلی بالادستی به آن توجه نمی‌شود. او تصریح کرد دانش مهندسی در جهان امروز دانش برتر بوده و توسعه شهرسازی و صنعت را به دنبال داشته است. ولی به دلیل عدم وجود علوم انسانی اختلالاتی در توسعه به وجود آمده است.
وی چند مصداق در معماری و شهرسازی را بررسی و توضیح داد: طرح‌های تشویقی بافت فرسوده شهری، نظام تقسیم‌بندی محلات شهری، مسکن مهر، نهضت ملی مسکن، ساخت شهرهای جدید، و غیره مصادیقی است که ردّپای پر رنگ تفکر و رویکرد مهندسی در آنها دیده می‌شود. سپس گفت: اگرچه پژوهش‌های انجام شده و نظرات خبرگان و تحلیل مصادیق، ما را قادر به تبیین میزان زیان رویکرد تفکر مهندسی در معماری و شهرسازی می‌نماید، ولی به اعتقاد وی برای حل مسئله کافی نیست و به جریان رسانه‌ای نیاز دارد. از طرفی دیگر، رسانه‌ها به دلیل سختی آن و درونی شدن در ذهن افراد در این حوزه وارد نمی‌شوند و نمی‌توانند با جریان فضای مجازی مقابله و به مسئله بپردازند.
در پایان او گریزی به سانحه متروپل زد و گفت: ردّپای شدید تفکر و رویکرد مهندسی در این حادثه دیده می‌شود. در ایران تبلیغاتی نظیر اینکه بگوییم این معماری انسان‌گرا و این مرکز خرید آموزش‌دهنده است وجود ندارد و همواره روی ارتفاع و کالبدها مانور داده می‌شود. وی دلیل فرو ریختن آن را اجرای سقف‌های جدیدی دانست که در ایران دستورالعملی برای اجرای آنها وجود ندارد. سپس گفت: وقوع این سانحه لطمه بزرگی به جامعه مهندسی وارد کرد. اکنون رویکرد مهندسی در فضای ذهنی حاکم شده است. این فضای ذهنی همان فضای مجازی است که در حادثه متروپل و جریان زیادی که ناشی از فضای سیاسی بود بروز پیدا کرد. وی تأکید کرد: ما باید بتوانیم عینیت و ذهنیت را به هم نزدیک کنیم.