هشتمین کنفرانس بین‌المللی سواد رسانه‌ای و اطلاعاتی برگزار شد.
هشتمین کنفرانس بین‌المللی سواد رسانه‌ای و اطلاعاتی با موضوع «تفوق اذهان بر هوش مصنوعی ـ سواد رسانه‌ای و اطلاعاتی در فضاهای دیجیتال: ظرفیت‌ها و چالش‌های هوش مصنوعی برای طبیعت و زندگی طبیعی» روز شنبه سوم آبان ۱۴۰۴ با حضور اساتید، پژوهشگران و علاقه‌مندان این حوزه در دانشکده مطالعات جهان دانشگاه تهران برگزار شد.
در آیین افتتاحیه این همایش، دکتر سید سعیدرضا عاملی، رئیس دانشکده و دبیر علمی کنفرانس، طی سخنانی به تبیین جایگاه سواد رسانه‌ای در عصر هوش مصنوعی و تأثیر این پدیده بر زیست انسانی پرداخت.
دکتر عاملی در آغاز سخنان خود ضمن خیرمقدم به حضار سواد رسانه‌ای را شرط زندگی در زمانه جدید دانست و گفت:
"خدا را شاکریم که بار دیگر این فرصت فراهم شد تا گرد هم آییم و نشست مهم سواد رسانه‌ای و اطلاعاتی را برگزار کنیم. این هشتمین سالی است که این کنفرانس در دانشکده مطالعات جهان برگزار می‌شود. همان‌گونه که مستحضرید، یونسکو هر ساله در ماه اکتبر کنفرانس جهانی سواد رسانه‌ای و اطلاعاتی را برگزار می‌کند و بیش از پنجاه کشور به‌صورت هم‌زمان این رویداد را گرامی می‌دارند. واقعیت این است که ما وارد دوره‌ای از زندگی شده‌ایم که بدون سوادهای جدید، در واقع بی‌سوادیم و نمی‌توانیم زندگی متناسب با زمانه را پیش ببریم."
وی ضمن تقدیر از همکاران علمی و اجرایی کنفرانس از جناب آقای دکتر احمدی که مدیریت و اهتمام ویژه‌ای در برگزاری این همایش داشتند تشکر کرد و اذعان داشت امسال بیش از ۹۰ مقاله از شش کشور در این نشست دریافت شده است.
دکتر عاملی محور سخنان خود را با عنوان «هوش مصنوعی و تقویت طبیعت زندگی» چنین آغاز کرد:
"هوش مصنوعی نباید ما را از طبیعت زندگی جدا کند؛ بلکه باید به ما بیاموزد چگونه از آن استفاده کنیم تا اخلاق، تربیت و معنویت در زندگی حفظ شود. سواد رسانه‌ای و اطلاعاتی یک سواد تزئینی نیست؛ بلکه سوادی حیاتی برای اداره‌ی جهان امروز است. بدون این سواد، مدیریت کارآمد در سطح دولت، صیانت از طبیعت، و حتی خدمات‌رسانی به مردم ممکن نیست."
رئیس و دبیر علمی همایش در ادامه با مرور تاریخچه هوش مصنوعی اظهار داشت:
"هوش مصنوعی تقلیدی از هوش طبیعی انسان است. در نقطه اوج خود، وقتی عملکردش به جایی برسد که نتوان تفاوتی میان عقل انسانی و عملکرد ماشینی یافت، به مرحله‌ی “هوش مصنوعی عمومی” می‌رسیم. از خوارزمی و مفهوم الگوریتم تا آلن تورینگ و مقاله مشهورش در سال ۱۹۵۰، مسیر تکاملی هوش مصنوعی نشان می‌دهد که این دانش ریشه در خرد انسانی دارد. از دهه‌ی ۲۰۰۰ با پیدایش شبکه‌های عصبی پیچیده، و از ۲۰۲۰ با ظهور مدل‌های زبانی بزرگ، این فناوری وارد مرحله‌ای تازه شده است."
او افزود:
"قدرت پردازش ChatGPT بین ده تا صد میلیون برابر مغز انسان است، اما خلاقیت و خودآگاهی آن قابل مقایسه با انسان نیست. مغز انسان دارای ۸۶ میلیارد نورون و تا سه تریلیون سیناپس است و همچنان از نظر خلاقیت، هزاران برابر برتر از ماشین است."
دکتر عاملی با اشاره به مبانی فلسفی این حوزه، منطق بنیادین هوش مصنوعی را شبیه‌سازی هستی برشمرد و گفت:
"هوش مصنوعی بر منطق شبیه‌سازی هستی بنا شده است؛ از مغز و بدن انسان تا طبیعت الهام می‌گیرد و می‌کوشد آن‌ها را بازتولید کند. این امر، نقطه عطفی تاریخی در تمدن بشری است؛ به‌گونه‌ای که می‌توان جهان فناوری را به دو بخش پیش و پس از هوش مصنوعی تقسیم کرد."
وی با تأکید بر جایگاه بی‌بدیل انسان، انسان را خالق خلاقیت دانست و افزود:
"هرچند هوش مصنوعی از میلیاردها داده استفاده می‌کند، اما خلاقیت، ابداع و نوآوری همچنان در اختیار انسان است. انسان می‌تواند دانشی تولید کند که پیش‌تر وجود نداشته است؛ در حالی‌که هوش مصنوعی صرفاً دانش موجود را پردازش می‌کند."
دکتر عاملی سپس به مهم‌ترین تهدیدها و آسیب‌های این فناوری اشاره کرد:
"هوش مصنوعی اگر به درستی مهار نشود، انسان را منفعل می‌کند و اعتماد به نفس فکری را کاهش می‌دهد. امروز در بسیاری از کارها، انسان‌ها به ابزارهای هوشمند واگذار شده‌اند؛ از در اتوماتیک و آسانسور تا خرید اینترنتی. این وابستگی، روابط انسانی را ضعیف کرده و ما را از جهان واقعی دور ساخته است.
از دیگر آسیب‌ها، کاهش تخیل و خیال‌پردازی است؛ چراکه جهان ذهنی انسان جای خود را به جهان تصویری داده است. امروز ۸۵ درصد داده‌های ما تصویری و صوتی است."
دبیر علمی کنفرانس در ادامه از ظرفیت‌های تمدنی هوش مصنوعی گفت:
"در کنار چالش‌ها، هوش مصنوعی ظرفیت تمدن‌ساز دارد. تمدن یعنی والایی و تعالی در زندگی؛ یعنی انسان را به کارهای فاخر و خلاقانه سوق دهد. این فناوری می‌تواند به بازسازی حکمرانی عقلانی و معنویت‌گرا کمک کند."
دکتر عاملی در بخش پایانی سخنان خود ده تغییر بنیادی را برشمرد که هوش مصنوعی در جهان جدید ایجاد می‌کند:
- تحول در سیاست‌گذاری: از سیاست‌گذاری ایستا به سیاست‌گذاری پویا و الگوریتمی؛ مانند تنظیم هوشمند ترافیک در سنگاپور.
- تحول در مقررات‌گذاری: از قانون‌گذاری سنتی به مقررات‌گذاری لحظه‌ای و محاسباتی.
- تحول در دیوان‌سالاری: گذار از نظام متمرکز و سیلویی به ساختار فشرده و غیرمتمرکز مبتنی بر داده.
- تحول در مردم‌سالاری: حرکت از انتخابات مقطعی به ارزیابی لحظه‌ای رضایت مردم و تصمیم‌گیری پویا.
- تحول در مدیریت منابع: حل ناترازی‌های بزرگ از طریق هوشمندسازی در آب، برق و کشاورزی.
- تحول در مدیریت زیرساخت‌ها: از مدیریت سخت‌افزاری به مدیریت پیش‌بینی‌کننده با استفاده از حسگرهای هوشمند.
- تحول در مدیریت بحران: پیش‌بینی‌پذیر کردن بحران‌ها و کاهش خسارات فیزیکی.
- تحول در عرضه و تقاضا: جلوگیری از نوسانات شدید در بازار از طریق آمایش هوشمند و داده‌محور.
- تحول در آموزش: حرکت به سمت آموزش شخصی‌سازی‌شده و هوشمند.
- تحول در درمان: ظهور پزشکی کوانتومی و داروهای شخصی‌سازی‌شده بر پایه هوش مصنوعی.
دکتر عاملی در پایان تأکید کرد:
"هوش مصنوعی امتداد هوش طبیعی انسان است و باید در خدمت طبیعت، زندگی و تعالی بشر قرار گیرد، نه در برابر او. آینده از آنِ جوامعی است که بتوانند میان عقلانیت انسانی و ظرفیت فناورانه، توازن برقرار کنند."