نشست «بررسی روابط ایران و بنگلادش در ابعاد سیاسی، اقتصادی و اجتماعی» برگزار شد

 
یازدهمین نشست از سلسله نشست های راهبردی موسسه مطالعات آمریکای شمالی و اروپا با عنوان «بررسی روابط ایران و بنگلادش در ابعاد سیاسی، اقتصادی و اجتماعی» روز چهارشنبه ۱۴ آبان‌ماه ۱۴۰۴ با همکاری انجمن ایرانی مطالعات جهان در دانشکده مطالعات جهان  و به زبان انگلیسی برگزار شد.

یازدهمین نشست از سلسله نشست های راهبردی موسسه مطالعات آمریکای شمالی و اروپا با عنوان «بررسی روابط ایران و بنگلادش در ابعاد سیاسی، اقتصادی و اجتماعی» روز چهارشنبه ۱۴ آبان‌ماه ۱۴۰۴ با همکاری انجمن ایرانی مطالعات جهان در دانشکده مطالعات جهان  و به زبان انگلیسی برگزار شد.

در آغاز این نشست، آقای حسین ابراهیمی، پژوهشگر دکتری مطالعات شبه‌قاره هند دانشگاه تهران،مروری بر تاریخچه روابط دو کشور از زمان استقلال بنگلادش در سال ۱۹۷۱،  سپس پیروزی انقلاب اسلامی ایران در سال ۱۹۷۹ و همچنین تحولات دهه‌های پس از آن ارائه کرد. وی در ادامه از دکتر کبیرالاسلام دعوت به عمل آورد تا سخنرانی خود را با محوریت مناسبات اجتماعی دو کشور ایراد نماید.

دکتر کبیرالاسلام، معاون وزیر آموزش و پرورش بنگلادش و دارنده دکتری سیاست اجتماعی از دانشگاه نیوساوت‌ولز استرالیا، با ابراز خرسندی از حضور در ایران، به تبیین چشم‌انداز روابط دو کشور پرداخت. وی بخش انرژی را از حوزه‌های کلیدی برای بنگلادش برشمرد و بخش پتروشیمی و نیز صنایع نساجی، پنبه، کشاورزی و کالاهای اساسی را از دیگر اولویت‌های قابل توجه در گسترش روابط دوجانبه عنوان کرد.

ایشان در عرصه اجتماعی، بر ظرفیت بالای آموزش و تبادل فرهنگی بین دو کشور با توجه به اشتراکات فرهنگی تأکید نمود و نقش مرکز فرهنگی ایران در داکا را در این زمینه حائز اهمیت دانست. دکتر کبیرالاسلام، تقویت دیپلماسی علمی و آکادمیک را به عنوان محوری استراتژیک در کنار روابط سیاسی و دولتی برشمرد و این نشست را سرآغازی برای تحکیم دیپلماسی علمی بین دو کشور خواند.

در ادامه دکتر شریف العالم، استاد دانشگاه داکا و دبیر اسبق هیئت دولت بنگلادش، به عنوان سخنران دوم این نشست به بیان تحلیل خود از روابط دو کشور پرداخت.

دکتر شریف العالم سخنان خود را با قرائت بیتی از حافظ شیرازی، شاعر بلندآوازه قرن هشتم هجری، آغاز کرد و ایران را مهد علم و تمدن دانست. وی در بخش سیاسی، انقلاب اسلامی ایران در سال ۱۹۷۹ را نقطه‌عطفی خواند که با همراهی و همدلی مردم بنگلادش و برگزاری تجمعات گسترده در حمایت از آن همراه بود. سفر آقای هاشمی رفسنجانی در سال ۱۹۹۵ به عنوان اولین مقام عالی‌رتبه ایرانی به بنگلادش و نیز سفر محمدجواد ظریف در سال ۲۰۱۷ از دیگر وقایع اثرگذار در روابط دو کشور ذکر شد. وی همچنین به موضع‌گیری قاطع دولت بنگلادش در محکومیت حمله اسرائیل به ایران در سال ۲۰۲۵ و میزبانی گردهمایی بزرگ در حمایت از ایران در جنگ ۱۲ روزه با اسرائیل اشاره کرد.

در بخش اقتصادی، حجم مبادلات تجاری کنونی دو کشور حدود ۱۰۰ میلیون دلار عنوان شد که در مقایسه با حجم ۱۴ میلیارد دلاری تجارت بین بنگلادش و هند و مبادلات ۱۶ میلیارد دلاری ایران و هند، نشان از پتانسیل قابل توجه برای توسعه دارد. وی صنایع انرژی LPG و LNG، فولاد، ماشین‌آلات صنعتی، زنجیره غذای حلال و نیز حضور شرکت‌هایی مانند تراکتورسازی تبریز را از جمله فرصت‌های همکاری برشمرد.

در بخش اجتماعی و فرهنگی، دکتر شریف العالم به پیشینه ۶۰۰ ساله زبان فارسی به عنوان زبان رسمی در دوره حکومت مغولان در شبه‌قاره اشاره کرد و برنامه‌های رادیو تهران و صداوسیما به زبان بنگالی، گرامیداشت نوروز و تبادلات ادبی و ترجمه آثار فارسی به بنگالی را نشان‌دهنده اشتراکات عمیق فرهنگی دانست. ایشان همچنین بر ظرفیت خواهرخواندگی شهرهایی مانند تهران با داکا و اصفهان و شیراز با شهرهای بنگلادشی تأکید نمود. وی در پایان، با قرائت شعری از علامه اقبال، بر اراده ملت‌ها در تحکیم دوستی پایدار تأکید کرد.

سومین سخنران این مراسم، آقای جنید مسرور خان، دانش‌آموخته اقتصاد از دانشگاه داکا و کارآفرین فعال در صنعت املاک و دیپلماسی سلامت بنگلادش، به بیان دیدگاه‌های خود در حوزه کارآفرینی و اقتصاد پرداخت. وی نقش بخش خصوصی را در توسعه روابط تجاری حیاتی خواند و بر ضرورت همگامی آن با بخش دولتی تأکید کرد.

ایشان حوزه انرژی را به عنوان اولویت نخست معرفی کرد و با اشاره به مصرف ۳۰ هزار مگاواتی برق در بنگلادش و نیاز این کشور به گذار به سمت انرژی پاک، امکان همکاری با ایران در حوزه برق آبی را مطرح نمود. دیگر زمینه‌های پیشنهادی شامل صنعت سدسازی (با توجه به تجارب ایران و چالش‌های آبی بنگلادش با هند بالاخص بر رود برهماپوترا)، صنعت پتروشیمی، حوزه سلامت (به‌ویژه در زمینه آنکولوژی و انجام پروژه‌های مشترک) و نیز صنعت پوشاک بود. 

در پایان نشست، پرسش‌وپاسخ  بین حضار و سخنرانان انجام شد و طی آن، لوح یادبودی از سوی دانشگاه بین‌المللی داکا به گروه مطالعات شبه‌قاره هند دانشگاه تهران اهدا گردید. همچنین هدایای یادبودی به سخنرانان بنگلادشی تقدیم شد و دو طرف امیدواری و اشتیاق خود را برای توسعه همکاری‌های آتی بین دانشگاه‌ها و دو کشور اعلام کردند.

چهارمین کنفرانس بین‌المللی دوسالانه مطالعات ایران معاصر برگزار شد.


 

چهارمین کنفرانس بین‌المللی دوسالانه مطالعات ایران معاصر روز دوشنبه و سه‌شنبه ۵ و ۶ آبان‌ماه ۱۴۰۴ با حضور جمعی از استادان، پژوهشگران و میهمانان داخلی و خارجی در دانشکده مطالعات جهان دانشگاه تهران برگزار شد.

چهارمین کنفرانس بین‌المللی دوسالانه مطالعات ایران معاصر روز دوشنبه و سه‌شنبه ۵ و ۶ آبان‌ماه ۱۴۰۴ با حضور جمعی از استادان، پژوهشگران و میهمانان داخلی و خارجی در دانشکده مطالعات جهان دانشگاه تهران برگزار شد.

در آیین افتتاحیه این همایش، دکتر محمد سمیعی، (دبیر علمی همایش)، دکتر سیدسعیدرضا عاملی (رئیس دانشکده مطالعات جهان و رئیس همایش)، دکتر علی‌اکبر صالحی (رئیس بنیاد ایران‌شناسی)، و دکتر محمدرضا مخبر دزفولی (رئیس فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی ایران) به‌عنوان سخنرانان کلیدی افتتاحیه به ایراد سخن پرداختند.

دکتر سیدسعیدرضا عاملی، رئیس دانشکده مطالعات جهان و رئیس همایش، ضمن تبریک به مناسبت میلاد حضرت زینب (س) و خیرمقدم به میهمانان داخلی و خارجی،  از تلاش‌های دکتر سمیعی، دبیر علمی و پایه‌گذار رشته ایران‌شناسی در دانشکده، و همچنین خانم دکتر ریگی، دبیر اجرایی همایش، و دیگر همکاران برگزارکننده این رویداد تشکر و قدردانی کرد.

دکتر عاملی در سخنرانی خود با موضوع "جامعیت هویت ایرانی در سازه تمدنی ایران" اظهار داشت:
"وقتی از هویت جمعی سخن می‌گوییم، باید با دقت و تسامح به آن نگریست. هر جامعه‌ای مسیرهای انحرافی، ناهنجاری‌ها و اختلالات اجتماعی را تجربه می کند و لایه‌هایی از کنش و واکنش در خارج از هویت جمعی تمدنی قرار می‌گیرند؛ اما در لایه‌های عمیق‌تر، می‌توان اجزای سازنده هویت تمدنی را بازشناسی کرد. آنچه ایران را در مسیر تاریخ نمایندگی می‌کند، هویت تمدنی آن است؛ هویتی که در دل خود حس افتخار، تعلق و باهم‌بودگی در طول تاریخ را پرورش داده است."

وی افزود:

"در ذهنیت تاریخی، چه در درون قلمرو تمدنی ایران و چه در بیرون از آن، ایرانیان با یک معنا و تصویر روشن شناخته می‌شوند. هویت تمدنی ایران شامل شش عنصر بنیادین است که در گذر تاریخ استمرار یافته و در ایران معاصر نیز حضور دارد."

رئیس همایش ایران معاصر شش عنصر بنیادین هویت تمدنی ایرانی را به شرح زیر برشمرد:

1. هویت صلح‌گرا و سازگار: رئیس دانشکده مطالعات جهان با اشاره به نخستین رکن هویت تمدنی ایران گفت:
   "ایرانیان در طول تاریخ، صلح‌گرا و اهل سازگاری بوده‌اند. تاریخ ایران نشان می‌دهد که این سرزمین هیچ‌گاه آغازگر جنگ نبوده است. در تعالیم زرتشتی، اصل "پندار نیک، گفتار نیک و کردار نیک" و دفاع از راستی و عدالت در برابر سلطه و  پرهیز از گسترش‌طلبی جایگاه ویژه‌ای دارد. در اوستا، جنگ و خشونت تنها زمانی موجه است که برای دفاع از راستی و عدالت باشد، نه برای سلطه و حقنه کردن بر دیگران.  در منشور کوروش، که نخستین سند شناخته‌شده حقوق بشر در جهان است، نشانه‌های آشکار صلح‌گرایی دیده می‌شود. حتی در ساخت بنای پارسه (تخت‌جمشید)، حضور اقوام و ملیت‌های گوناگون در یک پروژه معماری، نمادی از زیست مسالمت‌آمیز و همزیستی تمدنی ایرانیان است." اسلام نیز توصیه به تعامل مثبت داشته و آغاز هم سوره های قرآن کریم بجز سوره توبه با بسم الله الرحمن الرحیم است. در واقع صفت برجسته خدای متعال رحمان بودن و رحیم بودن است.
2. هویت دینی و توحیدگرا، دکتر عاملی افزود: "ایرانیان در طول تاریخ، موحد و یکتاپرست بوده‌اند. در آیین زرتشت، باور به خدای یکتا، اهورامزدا، اصل بنیادین است. به همین دلیل بود که اسلام به‌راحتی در ایران پذیرفته شد؛ زیرا در تعارض با باورهای توحیدی پیشین ایرانیان نبود. این پیوند میان صلح‌گرایی و توحیدگرایی، یکی از دلایل پذیرش عمیق اسلام در جامعه ایرانی است." با ورود اسلام به ایران آموزه های توحیدی و عرفان  فلسفه متعالی تقویت شد و فلاسفه بزرگی همچون فارابی، ابن سینا، ملاصدرا  و سهروردی و شعرا و حکمای توانمندی مثل حافظ و سعدی، سنائی و عطار و مولانا جلال‌الدین رومی ظهور پیدا کردند و هم آنها لایه های عمیق توحید و وحدانیت الهی را عمق می بخشیدند.
3. هویت جهان‌گرا و بازبودگی تمدنی، بعد دیگر هویت جمعی ایرانیان بود که دکتر عاملی بر آن تاکید داشت و تصریح کرد که: "ایرانیان از دیرباز دارای روحیه‌ای جهان‌گرا بوده‌اند. این ویژگی سبب شده که ایران در برابر موج‌های ایران‌هراسی یا اسلام‌هراسی منزوی نشود. نگاه جهان‌گرای ایرانی در کتیبه‌های کوروش و نیز در دوران اسلامی، در مفهوم "امت واحده" تداوم یافته است. آموزه‌های قرآن نیز با خطاب‌های فراگیر خود – از جمله "یا ایها الناس" و "یا ایها الذین آمنوا" – روح ارتباط و گفت‌وگو با همه انسان‌ها را تقویت می‌کند. این روحیه در شعر، عرفان و ادب ایرانی نیز جلوه‌گر است، چنان‌که سعدی در بیت معروف خود فرمود:
   بنی‌آدم اعضای یکدیگرند - که در آفرینش ز یک گوهرند.

چو عضوی به درد آورد روزگار – دگر عضوها را نماند قرار

4. هویت مقاومت در برابر ظلم، رئیس همایش چهارمین کنفرانس ایران معاصر تصریح کرد:
   "هویت مقاومت یکی از عناصر پررنگ تمدن ایرانی است. در طول تاریخ، ایران همواره در برابر تهاجمات خارجی ایستادگی کرده است. این روحیه در روزگار معاصر نیز تداوم دارد و نمونه آن را می‌توان در جنگ ۱۲ روزه اخیر مشاهده کرد که ملت ایران با وحدت و انسجام از ارزش‌های خود دفاع کرد."
5. هویت ملی و صیانت از سرزمین  وجه پنجم هویت اجتماعی و تمدنی ایران است که دکتر سعید رضا عاملی بر آن تاکید داشت و گفت: "هویت ملی در ایران ریشه‌ای عمیق دارد و همواره در کنار هویت جهانی ایرانیان حفظ شده است. این هویت را می‌توان در رخدادهای معاصر مانند قیام ۱۵ خرداد ۱۳۴۲، پیروزی انقلاب اسلامی، حضور گسترده مردم در ۲۲ بهمن‌ها، بدرقه تاریخی سردار شهید سلیمانی و واکنش متحد ملت ایران در برابر جنگ اخیر مشاهده کرد."
6. دکتر عاملی هویت خردگرا و علم‌محور را بعنوان لایه مهم و ششم هویت تمدنی ایرانیات برجسته کرد و  گفت: "در سراسر تاریخ، ایرانیان به علم و دانش ارج نهاده‌اند. احترام به علم و میل به دانش‌آموزی، نقطه مشترک همه طبقات اجتماعی در ایران است. امروز نیز پیشرفت‌های علمی کشور در چهار دهه اخیر چشمگیر بوده و شاخص‌ها نشان می‌دهد که ایران در برخی حوزه‌ها جزو ده کشور نخست جهان است. برای نمونه، در حوزه هوش مصنوعی ایران رتبه ششم را در تولید مقالات علمی دارد، اما در به‌کارگیری آن رتبه‌ای پایین‌تر دارد. این تفاوت نشان می‌دهد که باید در مدل‌های حکمرانی و تصمیم‌گیری خود بازنگری کنیم و به عنصر علم‌گرایی و تخصص‌محوری بازگردیم تا بتوانیم خلاقیت تمدنی تازه‌ای رقم بزنیم."